Επικαιρότητα

Η μακριά διαδρομή μου γραφής και σκέψης μου έμαθε πως: “Τίποτα δεν είναι πιο αληθινό από την βεβαιότητα που έχει το πνεύμα όταν βρίσκεται μπρος στην Αλήθεια”.

Και η δική μου “αλήθεια”, αυτή που με ψυχή και με έσω όραση έχω μπροστά μου, μου λέει πως: Η ΑΓΙΑ-ΣΟΦΙΑ ΔΕΝ ΕΓΙΝΕ ΤΖΑΜΙ ΚΑΙ ΟΥΤΕ ΠΟΤΕ ΘΑ ΓΙΝΕΙ, παρόλο που μέσα της σε λίγο θα πραγματοποιηθεί με λόγο και με παρουσία η δική τους προσευχή.

Η Αγια-Σοφιά παραμένει ως τα βάθη τα άρρητα της “ψυχής” της και ως τις ακρότατες απολήξεις της αισθαντικότητάς της, ως τα πέρατα της άληστης Μνήμης της και ως την ανεξιχνίαστη ακόμα ενέργεια την ζώσα που κρύβει βαθιά στα σπλάχνα της, η ΑΓΙΑ-ΣΟΦΙΑ παραμένει στους αιώνες Το Ιερό Σύμβολο Της Οικουμένης. Σύμβολο και ιερός “Βράχος απόρθητος που πάνω του έσπαζαν τα κύματα του Ισλάμ” επί 1123 χρόνους και 17 ημέρες.

Είχαν τα δικά τους Τεμένη, τους δικούς τους χώρους ευλάβειας. Οι χρονογράφοι του καιρού της Άλωσης μιλούσαν με σεβασμό για την θρησκευτική ευσέβεια του γνήσιου μουσουλμάνου, αναφερόμενοι στον Χαλήλ που ήταν ο πρώτος στρατηγός του Μωάμεθ, τότε – κι ας πρόδιδε στον αυτοκράτορα τον αυθέντη του.

Κι εγώ η ελάχιστη, που τόσο πόνεσα γράφοντας το μυθιστόρημά μου, τέσσερα ολόκληρα χρόνια να πηγαίνω και να κάθομαι με τις ώρες μέσα στην σκοτεινή και βουβή τότε Αγια-Σοφιά, κάποτε να κλαίω μαζί της και κάποτε να δέχομαι τους κραδασμούς από τα θηριώδη γεγονότα του αίματος των τριών ημερών της τελικής σφαγής, τώρα, λέω, σήμερα, αύριο, πάντα, ώσπου ξανά να σεβαστούν τη σιωπή της και να της δώσουν πίσω τον σεβασμό που της οφείλουν, να της δώσουν πίσω τη γαλήνη της σιωπής, εκεί θα είμαι, στις γωνιές που καθόμουν μονάχη και έγραφα μέσα μου τις σελίδες της μυθιστορίας.

Μια μικρή παράγραφο θα βάλω μόνο από το βιβλίο μου – και δεν ήξερα όταν την έγραφα πως θα την ζούσα ξανά. Ήταν τη στιγμή που έπεσε ο Σταυρός από τον τρούλο της με έναν τεράστιο γδούπο, στις 29 εκείνου του Μάη του σταυρικού. Και λέει ο ήρωάς μου, ο Πορφύριος:

“(…) Ο σταυρός που στεκότανε αιώνες απάνω στον τρούλο της Αγια-Σοφιάς έπεφτε στη γη με τρομακτικό κρότο. Η χριστιανοσύνη γκρεμιζόταν. Η χιλιόχρονη αυτοκρατορία παραδινόταν πια στον ξένο θεό του Ισλάμ. Και η δοξασμένη βασιλίδα δεν ήτανε πια θεοφύλακτη. Να τον άκουσε άραγε η Δύση τον γδούπο εκείνον τον ανατριχιαστικό; Να τον άκουσε ο πάπας και οι χριστιανοί ρηγάδες, που εγκατέλειψαν μονάχο και αβοήθητο τον αυτοκράτορα στην ύστατη ώρα του χαμού του; Να τον άκουσαν άραγε; Ή κομμάτι κομμάτι, σπάραγμα σπάραγμα, θα εξουσιάζει τον χρόνο τον επερχόμενο, ταράζοντας στον αιώνα τις συνειδήσεις”.

Σήμερα, στην δεύτερη βεβήλωσή της, εύχομαι μόνο: Να τον “ακούνε” τον σπαραγμό της Αγια-Σοφιάς όχι μόνον οι “χριστιανοί ρηγάδες” αλλά και κάθε πολιτισμένος άνθρωπος και να τον αποτρέψουν με τη δύναμη της δικαιοσύνης.

Και κάτι ελάχιστο ακόμα: Μια ζωή σκυμμένη πάνω στα βιβλία και στις γραφές, έμαθα πως: “Τίποτα δεν χάνεται από αυτό που έχει υπάρξει”. Ό,τι έχει υπάρξει, υπάρχει στον αιώνα. Υπάρχουν όλοι εκείνοι που προτίμησαν τον τιμημένο θάνατο πάνω στα ματωμένα τείχη του Αγίου Ρωμανού, έγιναν μάρτυρες. Και οι μάρτυρες ποτέ δεν πεθαίνουν, ξαγρυπνούν μόνο. Και περιμένουν.

Η ανάρτησή μου αυτή για σένα άγνωστε φίλε του fb, είτε πιστεύεις είτε δεν πιστεύεις. Για την δικαιοσύνη

Αναρτήθηκε σήμερα, Παρασκευή, 24 Ιουλίου 2020

Και επειδή όλα πια παίρνουν τον δρόμο μιας καθαρής διαπραγμάτευσης

Επειδή και οι μετα-κλαυθμοί ή μετα-οδυρμοί δεν ωφελούν σε τίποτα.
Επειδή η Ιστορία και τα λάθη της Ιστορίας επαναλαμβανονται χωρίς να διδάσκουν – αφού μόνον η συνείδηση διδάσκει.
Και επειδή μπορεί ακόμα να γεννηθεί κάτι Καλό αν υπάρξει καλή διαχείριση.

Παραθέτω τούτη την διαλεκτική:
Στο στρατόπεδο του σολδάνου Μεχμέτ – τότε – στον σταυρικό Μάη του 1453, υπήρχαν 35 χιλιάδες χριστιανοί, ενώ οι αμυνόμενοι με τον αυτοκράτορα ήταν πέντε χιλιάδες ούτε, έγκοποι και ματωμένοι. Όμως ο νεαρός Μεχμέτ τους χρησιμοποιούσε με μια αλάνθαστη μέθοδο. Τους άφηνε να στέλλουν με τα βέλη τους μηνύματα, σχετικά με τις αποφάσεις του, στον αυτοκράτορα.

Σήμερα, τα θλιβερά γεγονότα έγιναν με την ίδια στρατηγική μέθοδο: Ανάγγειλε την απόφασή του ο σημερινός σολδάνος περί μετατροπής της Αγια-Σοφιάς σε τζαμί και περίμενε. Κι αφού είδε πως ο “δρόμος ήταν ανοιχτός” χωρίς αντίσταση καμιά, το προχώρησε. Αυτή ήταν από πάντα η στρατηγική τους. Βολιδοσκοπούσαν πρώτα.

Και ούτε θα σταματήσουν με την ίδια μέθοδο να προχωρούν.

Είχα τις ελπίδες μου πως ο Πάπας θα μπορούσε να παρέμβει – ιδιαίτερα με την ιστορική ενοχή που τον βαραίνει, αν τον βαραίνει, για την ματαίωση, του -τότε- Πάπα, της συμφωνηθείσης με τον Παλαιολόγο – έναντι της ενωτικής λειτουργίας του filioque – επικουρίας.

Και λέω. Πόση δικαιοσύνη θα είχε μια προσπάθεια: Αν υπήρχε η κατανόηση ώστε η Αγία Σοφία, αντί να γίνει τζαμί, να λειτουργήσει, μαζί με την ιδιότητα του Μουσείου, ΚΑΙ ως χριστιανικός ναός, αποκτώντας την αρχική της ταυτότητα – έστω και μία φορά τον χρόνο.

Πόση δικαιοσύνη και σεβασμό θα είχε μια τέτοια συμφωνία! Έναντι των δικών τους τεμενών που ετοιμάζονται εδώ.

Γιατί πέρα από τις επίσημες σκοπιμότητες, το θέμα της Αγια-Σοφιάς αφορά όχι μόνο στις κυβερνήσεις αλλά και στην ψυχή του κάθε πολιτισμένου ανθρώπου. Γιατί η Αγια-Σοφιά δεν είναι μόνο το Οικουμενικό Σύμβολο της χριστιανοσύνης, είναι και Σύμβολο της Ιστορίας του Ελληνισμού, είναι Σύμβολο της αυτοθυσίας εκείνων που πέρασαν στο πάνθεο των αθανάτων μαζί με τον μαρτυρικό αυτοκράτορα και τον λαό του.

Και η πρότασή μου αυτή δεν υπάρχει μόνο ως μια διάσταση της Ποίησης.
Θέλω να πιστεύω πως είναι πέρα για πέρα ρεαλιστική και ιστορικά έντιμη. Πάει να πει, έχει όλη την ιστορική δικαιοσύνη.

Αναρτήθηκε στις 13 Ιουλίου 2020

Η καθηγήτρια κα Μαρία Ευθυμίου μού είχε τηλεφωνήσει παραμονές της μετατροπής, γιατί της είχα στείλει το “Πήραν την Πόλη, πήραν την…” και είχαμε μιλήσει για την Αγία Σοφία

Η πεφωτισμένη καθηγήτρια κα Μαρία Ευθυμίου ανάρτησε σήμερα στο Athens Voice πως:
“Ο κ. Ερντογάν ματαιοπονεί. Ακόμα και τους τοίχους της Αγίας Σοφίας να ξύσει για να μετατρέψει το μνημείο σε τζαμί, βυζαντινοί ύμνοι θα αναδίδονται. Σε θεσπέσια ελληνικά. Στους αιώνες των αιώνων!”

Δεν κατάφερα να της απαντήσω εκεί που το έγραψε, δεν μπόρεσα, γι’ αυτό γράφω εδώ το σχόλιο μου: Σας ευχαριστώ κυρία Μαρία Ευθυμίου. Ο λόγος σας είναι ο πιο ωραίος που έχω ακούσει για την Αγια-Σοφιά!

Και τον συμπληρώνω:
Τώρα πρέπει οι επιστήμονες του πανεπιστημίου Stanford — που κατάφεραν να αναπαράγουν ψηφιακά και να ανασυνθέσουν τις ψαλμωδίες που ακούγονταν εκεί πριν από 1500 χρόνια — λοιπόν, τώρα θα πρέπει να ελευθερώσουν τις ψαλμωδίες αυτές, για να γίνει ο λόγος σας ή ο οραματισμός σας ένα αληθινό επιστημονικό θαύμα! Μέσα στην Αγία Σοφία μας να ακούγονται μόνο οι ψαλμωδίες εκείνες! Και να είναι αληθινές!

Και ας θυμούνται όλοι, και εκείνοι που δεν βοήθησαν, και εκείνοι που για δεύτερη φορά βεβηλώνουν τον ιερό ναό, πως η Ιστορία δεν συγχωρεί.

Αναρτήθηκε την επομένη της μετατροπής, 11 Ιουλίου 2020 

“Σώπα, κυρία Δέσποινα, μην κλαίεις μην…”

Όμως και να σωπάσω δεν μπορώ. Κανείς δεν βοήθησε την Αγια-Σοφιά μας. Λίγα λόγια μόνο του περιθωρίου και ούτε. Αβοήθητη παραδόθηκε στο έλεος της νέας λεηλασίας. Μόνο που αυτή η σημερινή λεηλασία δεν αφορα στον χρυσό και στον άργυρο. Αυτή η λεηλασία θα γίνει βαθιά μέσα στην Ψυχή της. Και στη Σιωπή της. Στο βαθύ Μυστήριο που κλείνουν τα πονεμένα σπλάχνα της. Αυτό το Μυστήριο που την ύψωσε σε οικουμενικό Σύμβολο. Όμως ο χριστιανικός κόσμος την πρόδωσε άλλη μια φορά. Όπως -τότε- την είχε προδώσει. Τότε – όταν άφησε αβοήθητο τον μαρτυρικό αυτοκράτορα ο πάπας, ματαιώνοντας την υποσχεμένη – έναντι της ενωτικής λειτουργίας του filioque – επικουρία.

Ένα σχόλιο:
Αυτός ο ξεσηκωμός, που γίνεται τώρα για τον πόνο της Αγια-Σοφιάς, όφειλε να είχε γίνει ΠΡΙΝ από τον νέο βανδαλισμό της. Να αποτραπεί αυτό το νέο αιματοκυλισμά της. Γιατί περί αυτού πρόκειται. Μόνο που τούτη τη φορά δεν θα φανεί ούτε στάλα αίμα. Βαθιά στην ψυχή της την σπαραγμένη θα κρυφτεί η νέα εγκατάλειψη της από Θεό και ανθρώπους. Και η ενοχή της χριστιανικής Δύσης θα γίνει πιο βαθιά πληγή – συνεχιζόμενη από την προδοσία του τότε πάπα.

Ανάρτηση 10 Ιουλίου 2020, ημέρα μετατροπής της Αγίας Σοφίας σε τζαμί

Πορφυρίου μοναχού θρήνος:

Σήμαντρο της Αγια-Σοφιάς
Κομμάτι κομμάτι να λύσεις τη σιωπή
Και ξανά την Ανάσταση να ηχήσουν
Οι καιροί νέοι
Μια γαλάζια δόξα να βλαστήσει
Πάνω στον θρήνο των ερειπίων
Από τούτη τη μελλούμενη δόξα σου
Από τούτη τη λάμψη της αστραπής
Γεννήθηκα
Γι’ αυτό κι η φωνή μου
Λυμένο σήμαντρο
Που κλαίει ακόμα.

Σήκωσα τα μάτια μου τα δακρυσμένα να ιδώ σε όλο το μεγαλείο της την Αγια-Σοφιά, αυτό το θαύμα των αιώνων, που φύλαξε σαν μήτρα την ψυχή του Γένους, την σκέπασε κάτω από τους θόλους της τους ιερούς να μην την αγγίξει χρόνος βέβηλος. Και λέω, ίσως, λέω, και τώρα ακόμα που το αίμα των πιστών της μούλιασε την πέτρα και τα σμάλτα της, μούλιασε τον χρόνο τον επερχόμενο ως την άλλη του όψη την αθέατη, λέω, είναι και θα μείνει για πάντα Το Σύμβολο Το Ιερό, ο όρκος μας, ευωδία Ρόδου καιόμενου στον αιώνα.

Αυτή η ανάρτηση έγινε την Πέμπτη 9 Ιουλίου 2020, λίγες ώρες πριν από την υπογραφή μετατροπής της Αγίας Σοφίας σε τζαμί

Στη φωτογραφία το χέρι μου πάνω στο σημείο όπου, όπως λέει ο θρύλος, χτύπησε το άλογο του Μωάμεθ με το πόδι του και, καθώς από τον θρήνο το μάρμαρο είχε μαλακώσει, άνοιξε τρύπα. 

Σε όλα μας τα μυθιστορήματα, ένα μυθιστόρημα γράφουμε με διαφορετικές όψεις

«Εκείνο που εγώ ζητώ από τα πρόσωπα μου είναι: Να έχουν μέσα τους το Καλό. Και οι δύο δάσκαλοι, που είχε ο χιλιόχρονος Άγγελός μου της στάχτης, του είχαν πει: «Να θυμάσαι πως έχεις μέσα σου το Καλό, αν το ξεχάσεις θα χαθείς». Λοιπόν, από την αρχή εξηγούμαι με τους ήρωές μου. Λάθη μπορούν να κάνουν – γι’ αυτό υπάρχει ο συγγραφέας, για να τους οδηγεί στο σωστό, αν το μπορεί. Όμως το «καλό» είναι η αφετηρία και ο στόχος της ύπαρξής τους.» Η Μαρία Λαμπαδαρίδου με την μυητική της γραφή και τα μεγάλα Ιστορικά και υπαρξιακά μεγάλα μυθιστορήματά της, μας ανοίγει τα χαρτιά της στο Liberal. Αποσιωπώντας μόνο την τελευταία δουλειά της: «Ποτέ δεν μιλώ γι’ αυτό που γράφω. Γιατί ποτέ δεν ξέρω αν θα μπορέσω να το τελειώσω. Ένα μυθιστορημα είναι. Κι όλο αλλάζει δρόμους. Στην ουσία, σε όλα μας τα μυθιστορήματα, ένα μυθιστόρημα γράφουμε με διαφορετικές όψεις. Παραλλαγμένο κάθε φορά.» Ας την διαβάσουμε, η Μαρία Λαμπαδαρίδου- Πόθου είναι μια ολόκληρη σχολή από μόνη της.

Συνέντευξη στην Ελένη Γκίκα

Κυρία Λαμπαδαρίδου, υπάρχει τελετουργία γραφής [συγκεκριμένος χώρος, χρόνος, συνήθειες] ή παντού μπορείτε να γράψετε εσείς;

Ποτέ δεν είχα την πολυτέλεια του χώρου, παλιότερα και του χρόνου, για να δημιουργήσω ατμόσφαιρα εργαστηρίου. Μπορώ να γράψω όπου βρίσκομαι, σε όποια στιγμή, αρκεί να υπάρχει η εσωτερική “ποιητική του χώρου”, όπως θα έλεγε ο Μπασλάρ, που σημαίνει, η ποιητική μιας βιωμένης σκέψης που πιέζει να εκφραστεί. Η τελετουργία γραφής συντελείται σε εσωτερικά επίπεδα, ως τελετουργία ποιητικής όρασης, για να γίνει τελετουργία λόγου. Άλλωστε, όταν γράφουμε, υπάρχουμε σε εσωτερικό τοπίο, ή εγώ έτσι γράφω. Έχω γράψει σε λεωφορεία, σε τρόλεϊ, σε αναμονές, κι όταν έχανα τη στάση, έτρεχα πίσω να τη βρω. Το δωμάτιό μου ήταν πάντα γεμάτο χαρτάκια καρφιτσωμένα κάπου ή κολλημένα στους τοίχους.

Για να ξεκινήσετε μια ιστορία, χρειάζεστε πλάνο, να ξέρετε και την αρχή και το τέλος της, ή αρκούν μια εικόνα ή η αρχική φράση;

Όχι, ποτέ πλάνο. Τα κείμενα της εσωτερικής γραφής, όπως είναι τα δικά μου, της αναλυτικής σκέψης, δεν μπορείς να τα γράψεις με λογικό προσχεδιασμό. Είναι αυτή η μυητική γραφή, που σε οδηγεί από μόνη της στα μονοπάτια της ψυχής, της μεταφυσικής ακόμα. Και, γράφοντας το κάθε βιβλίο μου, αυτό αναζητούσα: Να βρω τους δρόμους της ψυχής, τους χαμένους στην ομίχλη της διαδρομής της. Και ούτε την αρχή ή το τέλος θέλω να ξέρω. Αυτό είναι δέσμευση. Ήθελα πάντα τα ίδια τα πρόσωπα που έπλαθα να με οδηγήσουν. Και αναρωτιέμαι αν εγώ έπλαθα τα πρόσωπα ή αν εκείνα έρχονταν και με έβρισκαν έτοιμα. Και πάντα, όταν ξεκινούσα ένα μυθιστόρημα, η πηγή της δημιουργίας του ήταν μια ιδέα ή μια σκέψη επίμονη, μια υπαρξιακή κατάσταση που με βασάνιζε. Και έγραφα το μυθιστόρημα για να βοηθήσω πρώτα τον εαυτό μου, να βρω κάποιες αλήθειες, κάποιες απαντήσεις. Και όταν μετά λάβαινα γράμματα από τους αναγνώστες, αυτό μου έγραφαν, πως το βιβλίο τούς βοήθησε να βρουν κάποιες αλήθειες κάποιες απαντήσεις. Και χαιρόμουν, χαίρομαι, όταν μου το λένε αυτό.

Και ναι, έχω ανάγκη από την αρχική φράση για να ξεκινήσω. Ήταν πάντα για μένα σημαδιακή η πρώτη φράση. Δεν μπορούσα να μπω μέσα στο μυθιστόρημα αν δεν την έβρισκα. Θυμάμαι, είχα έτοιμο όλο το ιστορικό υλικό για το Πήραν την Πόλη, πήραν την, (εδώ μιλάμε για υλικό ιστορικό, όχι για δομή φαντασιακού μυθιστορήματος) λοιπόν, είχα έτοιμο το ιστορικό υλικό, όμως δεν μπορούσα να το ξεκινήσω γιατί δεν μπορούσα να βρω την αρχή. Και τα δύσκολα πάντα τα άφηνα να τα λύσω στη Λήμνο, όταν πήγαινα το καλοκαίρι. Και η φράση κύλησε από μόνη της στο χαρτί: «Τη μέρα που γεννήθηκα ο ήλιος δεν ανέτειλε. Ήτανε βαριά σκεπασμένος από μαύρα σύννεφα πένθιμα, και στο μέτωπό μου μια στρογγυλή κηλίδα αίμα, και όλοι είπαν πως αυτό ήτανε το σημάδι, είπαν πως γεννήθηκα ευλογημένος να γίνω ο μάρτυρας του αίματος».

Αυτό ήταν. Από ‘κει και πέρα, το βιβλίο κύλησε δομημένο με την κυκλική γραφή του, ήταν ο σημαδεμένος μου ήρωας που το ξετύλιξε.

Ποιο βιβλίο σας γράφτηκε με πιο παράξενο και αλλόκοτο τρόπο;

Πιστεύω πως το κάθε μου μυθιστόρημα είχε τη δική του ιδιαίτερη περιπέτεια ή εμπειρία γραφής. Και ίσως σε κάποια, αυτή η εμπειρία ήταν ιδιαίτερα επώδυνη και, να πω, γραφή συγκλονιστική, με την έννοια της δικής μου ψυχικής αναστάτωσης, όπως στον «Άγγελο της Στάχτης». Αυτό είναι το πιο αναρχικό μου μυθιστόρημα, με την έννοια μιας μεταφυσικής αναρχίας. Περπατούσα στα ασφοδελά μονοπάτια της Νέκυιας μαζί με τον χιλιόχρονο ήρωά μου, τον Κωνσταντίνο του δημοτικού τραγουδιού, που σήκωσε τον τάφο του στον ώμο και πήγε να φέρει την αδερφή, να τηρήσει τον όρκο, στην ουσία να κατακτήσει την ευφυΐα του και τη μνήμη της ύπαρξης του, ας πούμε, τη γνώση του Άδηλου. Λοιπόν, περπατούσα μαζί του στα ασφοδελά μονοπάτια, ουσιαστικά στο «άβατο» του Άδη, και αισθανόμουν πως διέπραττα ύβρη, ωστόσο, συνέχιζα να αναζητώ τα «κεκρυμμένα μυστικά» τούτης της άδηλης γνώσης. Αυτό το άκρως σαγηνευτικό και μαζί επώδυνο ταξίδι στη Νέκυια ήταν η πιο συγκλονιστική μου εμπειρία. Μια απορρύθμιση της κοσμικής τάξης. Κι ύστερα, όταν κυκλοφόρησε και κάποιοι φανατικοί αναγνώστες του μου έγραψαν πόσο το αγάπησαν, τότε γαλήνεψε η ψυχή μου. Θα πρέπει να το θυμάστε, κυρία Γκίκα, είχε γίνει και best seller και το είχατε γράψει με έμφαση, τότε, στο Έθνος της Κυριακής, στις ωραίες σελίδες σας.

Υπάρχουν συγγραφικές εμμονές; Θέματα στα οποία επανέρχεστε, τεχνικές που χρησιμοποιείτε και ξαναχρησιμοποιείτε, γρίφους κι αινίγματα που προσπαθείτε μια ζωή γράφοντας να επιλύσετε;

Και βέβαια υπάρχουν εμμονές. Μία τεράστια. Η υπαρξιακή αγωνία. Ο Σαρτρ την είχε πει τόσο απλά σε μια συνέντευξή του: «Όσο γερνώ διαπιστώνω πως δεν είμαι ανώτερος από αυτόν που πουλάει κάστανα στον γωνία του δρόμου, γιατί έχει και εκείνος την δική του υπαρξιακή αγωνία».

Και σε κάθε μυθιστόρημά μου, προσεγγίζω την «εμμονή» αυτή από διαφορετική οπτική. Κάποτε γίνεται εμμονή αναζήτησης της αλήθειας σε μεταφυσικές εμπειρίες. Όπως στο υπερρεαλιστικό – μα και πολύ ανθρώπινο, θα έλεγα, μυθιστόρημα «Με τη Λάμπα Θυέλλης» (που το είχαν διαβάσει οι κατάδικοι των φυλακών Κορυδαλλού και με κάλεσαν να μιλήσω μαζί τους) αλλά και όπως στον «Ιερό Ποταμό». Και κάποτε οι ίδιες αυτές εμμονές της υπαρξιακής αλήθειας αγγίζουν ανάλγητες κοινωνικές καταστάσεις και απάνθρωπες συμπεριφορές που προκαλούν τεράστιο πόνο. Όπως στο μυθιστόρημά μου «Φεγγαρόφωτο» ή Προμηθέας, όπως το λέω σήμερα. Αυτό ξεκίνησε από μια φράση ενός άστεγου, που μου την είπε, στη διάρκεια μιας απίστευτης συνομιλίας που είχα μαζί του, μια φράση του Σπινόζα, για το πώς βλέπει τους ανθρώπους που τον περιφρονούν. Μέσα στις τσέπες του κουρελιασμένου ρούχου του είχε σελίδες Σπινόζα. Για μένα το μυθιστόρημα αυτό είναι ισάξιο του Αγγέλου μου της στάχτης, τόσον πόνο μου έδωσε. Και τόσα πράγματα από τα βάθη της ψυχής μου είπα για την κοινωνική αναλγησία. Για το Άδικο που πάντα περισσεύει σε κάθε καιρό.

Όμως και μια ακόμα μεγάλη εμμονή: Η Ελληνική γλώσσα των τριών χιλιάδων χρόνων. Σε όλα μου τα βιβλία, και ιδιαίτερα στο Ξύλινο Τείχος, που ζωντανεύει το έπος του αρχαίου κόσμου, αλλά και στο βυζαντινό «Πήραν την Πόλη, πήραν την», χρησιμοποιώ λέξεις και φράσεις που πρόφεραν τα ίδια τα ιστορικά μου πρόσωπα, λέξεις φορτισμένες με τις δοξασίες τους και με τον τρόπο ζωής τους, και αυτό με βοηθάει να επιβεβαιώνω κάθε φορά πόσο ζωντανή και εν δυνάμει υπαρκτή και ενιαία – στην διαδρομή των χιλιετιών – είναι η Ελληνική μας γλώσσα.

Και αυτές όλες οι εμμονές, κατά ένα μυστηριώδη τρόπο, είναι περιπλεγμένες με έναν απόλυτο έρωτα – ή έρωντα.

Τι πρέπει να έχει μια ιστορία για να γίνει ιστορία σας;

Κανείς δεν μπορεί να πει γιατί κάποια πράγματα μας συγκινούν ή μας αναστατώνουν. Είναι ένα μυστήριο σαν αυτό του έρωτα. Σε χτυπά κατακέφαλα ένα ανθρώπινο ή και μεταφυσικό συμβάν, σου δίνει την τρέλα να το δεις από όλες τις αθέατες πλευρές του, σε παγιδεύει, σε ενεργοποιεί, σε στοιχειώνει. Ο ένας δρόμος ανοίγει τον άλλον. Ανακαλύπτεις και αποκαλύπτεις πράγματα. Χαίρεσαι. Η δημιουργία είναι χαρά. Και πόνος, σίγουρα. Όμως χαρά. Μπορεί και ο πόνος να γίνει χαρά όταν σε βοηθάει να πας πιο πέρα την όρασή σου. Αυτά.

Ένας ήρωας ή μια ηρωίδα για να γίνει ήρωάς σας ή ηρωίδα σας;

Όπως είπα, συνήθως οι ήρωες των μυθιστορημάτων μου, οι ηρωίδες μου, έρχονται από μόνοι τους και με βρίσκουν. Και συνήθως είναι οι πιο αδικημένοι, οι βασανισμένοι, οι ταπεινοί. Και μου αρέσουν. Θέλουν να δείξουν τι θα μπορούσαν να κάνουν, πόση δύναμη κρύβουν μέσα τους, πόση ομορφιά. Ή θέλουν να διορθώσουν τα λάθη τους, όπως στη «Ναταλία και Χριστίνα». Να τους βοηθήσω να διορθώσουν τα λάθη τους. Εκείνο που εγώ ζητώ από τα πρόσωπα μου είναι: Να έχουν μέσα τους το Καλό. Και οι δύο δάσκαλοι, που είχε ο χιλιόχρονος Άγγελός μου της στάχτης, του είχαν πει: «Να θυμάσαι πως έχεις μέσα σου το Καλό, αν το ξεχάσεις θα χαθείς».

Λοιπόν, από την αρχή εξηγούμαι με τους ήρωές μου. Λάθη μπορούν να κάνουν – γι’ αυτό υπάρχει ο συγγραφέας, για να τους οδηγεί στο σωστό, αν το μπορεί. Όμως το «καλό» είναι η αφετηρία και ο στόχος της ύπαρξής τους.

Ποιος ήρωας ή ποια ηρωίδα σας έφτασαν ως εσάς με τον πιο αλλόκοτο τρόπο;

Η Αδριανή μου, θα έλεγα, αυτή η βαθιά ερωτευμένη και πονεμένη. Που τόσο αγωνίστηκε να σώσει τον τόπο της παλιάς λατρείας. Είναι το μυθιστόρημα «Η Έκτη Σφραγίδα». Βασισμένο στο εδάφιο της Αποκάλυψης για την καταστροφή του τόπου. «Και η σελήνη όλη εγένετο ως αίμα…». Ήταν τότε με τις απίστευτες πυρκαγιές, είχαν ξεκινήσει, θυμάμαι, από την Ηλεία, κάποιοι ήθελαν να κάψουν τον τόπο μας, να μας κάψουν (αν και ακόμα συνεχίζεται αυτό, όμως τότε ήταν καθημερινό) και είχα εφιάλτες τη νύχτα. Την Αδριανή την ονειρεύτηκα. Το μυθιστόρημα αυτό είναι βασισμένο σε κάποια όνειρα πολύ σημαδιακά που έβλεπα τότε, επηρεασμένη από τις συνεχιζόμενες θανατηφόρες πυρκαγιές. Και το αγαπώ πολύ. Είναι γραμμένο με την πιο μυητική μου γραφή, είχα θυμό όταν το έγραφα, με πονούσε. Και το προχώρησα και στην καταστροφή που ο κοινωνικός άνθρωπος επιφέρει στον τόπο, προς όφελός του. Και αφού η Αδριανή μου δεν μπόρεσε να σώσει έναν τόπο παλιάς λατρείας και τελετουργιών, ο ίδιος ο τόπος όρθωσε τις αρχέγονες δυνάμεις του και αντιστάθηκε.

Και ακόμα, μέχρι σήμερα, πάντα λέω, μετά από τις συνήθεις καταστροφές: Πότε ο τόπος μας θα σηκωθεί όρθιος, αμυνόμενος. και θα μας κουκουλώσει όλους ενόχους.

Το πρώτο βιβλίο που διαβάσατε και σας εντυπωσίασε;

Από την Έμιλυ Μπροντέ οι πρώτες μου συγκινήσεις, από τον Ντοστογέφσκι, από τον Καζαντζάκη. Η «Δίψα» του Κνουτ Χάμσουν με σημάδεψε. Ώσπου να φτάσω στον Ελύτη και στον Έλιοτ. Και στον Μπέκετ.

Υπάρχει βιβλίο που μπορείτε να πείτε ότι σας άλλαξε τη ζωή ή βιβλίο στο οποίο συχνά επιστρέφετε;

Ένα βιβλίο που να μου άλλαξε τη ζωή, δεν το νομίζω. Θα μπορούσα να το πω αυτό για το θεατρικό «Ω οι ωραίες μέρες» του Σάμουελ Μπέκετ – το είχα δει στο Οντεόν του Παρισιού, με την Μαντλαίν Ρενώ και τον Ζαν Λουϊ Μπαρώ και με συγκλόνισε, πρώτες μέρες που είχα φτάσει εκεί με υποτροφία της Γαλλικής Κυβέρνησης. Προφανώς ήμουν έτοιμη για το θέατρο αυτό του υπαρξιακού παραλόγου. Και την άλλη μέρα κιόλας είχα ζητήσει από τον ίδιο τον Μπέκετ την άδεια να το μεταφράσω. Όπως και το μετέφρασα.

Όσο για την επιστροφή μου σε βιβλία που αγαπώ, ναι, χωρίς αυτά δεν μπορώ ούτε μια μέρα. Από τα νεανικά μου χρόνια, T.S.Eliot, Beckett, Ελύτης, Bachelard, τα βασικά.

Κατά την διαδικασία της συγγραφής, ακούτε μουσική, έχετε ανάγκη από απόλυτη σιωπή, διαβάζετε άλλα βιβλία ή ποιητές, καταφεύγετε σε εικαστικά έργα;

Μουσική ακούω, ναι, κομμάτια που αγαπώ. Αυτό.

Να αναφερθούμε σε εκείνο που γράφετε σήμερα;

Ποτέ δεν μιλώ γι’ αυτό που γράφω. Γιατί ποτέ δεν ξέρω αν θα μπορέσω να το τελειώσω. Ένα μυθιστορήματα είναι. Κι όλο αλλάζει δρόμους. Στην ουσία, σε όλα μας τα μυθιστορήματα, ένα μυθιστόρημα γράφουμε με διαφορετικές όψεις. Παραλλαγμένο κάθε φορά.

Mια φωτό σας στο γραφείο ή και άλλες φωτό γραφείου σας [αγαπημένα ή απαραίτητα αντικείμενα, άλλα που για σας αποτελούν γούρι ή έμπνευση]

Το γραφείο μου είναι, συνήθως, πάντα γεμάτο από χαρτιά μισογραμμένα χαρτάκια σημειώσεις. Και τα διακοσμητικά μου, κάποιες θαλασσόπετρες που μοσκοβολούν, και με τη θέα τους ακόμα, τις ακρογιαλιές της Λήμνου.

Αναρτήθηκε στις 4 Ιουλίου 2020 στο Liberal.gr
Την συνέντευξη πήρε η δημοσιογράφος και ποιήτρια Ελένη Γκίκα

Απόσπασμα από το μυθιστόρημα “Πήραν την Πολη, πήραν την…“

Πέφτουνε… πέφτουν οι γενναίοι
Λένε πως τις μεγάλες στιγμές του ο άνθρωπος τις ζει σαν έξω από εκείνον, σε μιαν απόσταση από τη συνείδηση, σάμπως να μη χωράει μέσα τους ή σάμπως το τραγικό στοιχείο που τις συνέχει να βγαίνει κατευθείαν από τη σπαραγμένη καρδιά του κόσμου.

Πέφτει μαχόμενος ο αυτοκράτορας
Κραυγάζει ο ματωμένος στρατιώτης. Είναι ο έρως του θανάτου οι στιγμές του πια. Κραυγάζει και χτυπά. Βρυχιέται σαν λιοντάρι λαβωμένο. Κι εγώ τρέχω να πολεμήσω κοντά του. Ρίχνομαι σαν κεραυνός ξανά. Δεν υπάρχει σωτηρία, το βλέπω, κι αυτό με κάνει πιο παράφορο.

(…)
Πέφτει και σηκώνεται. Πέφτει και σηκώνεται ο ματωμένος. Και ξέρει πια πως είναι χαμένος.
«Εις χείρας σου παραθήσομαι το πνεύμα μου, Κύριε…» τον ακούω να λέει. Και στρέφει γύρω τη ματιά με απόγνωση, κραυγάζοντας: «Ουκ έστι τις των χριστιανών του λαβείν την κεφαλήν μου απ’ εμού;» Ήμουν κοντά του. Και ήμουνα εγώ ο χριστιανός, αλίμονο. Όμως μόνο να τον προστατέψει ήθελε το σπαθί μου, ποτέ να τον χτυπήσει.
Και κραυγάζω τώρα κι εγώ, χτυπώ και κραυγάζω. «Σώσον τον βασιλέα μου εκ στόματος λέοντος την ταπείνωσίν του».

(…)
Ήτανε εκείνη τη στιγμή που ακούστηκε μια τρομακτική βουή, ένας γδούπος τεράστιος, που ξεπερνούσε τον ορυμαγδό της μάχης. Βλέπω τον αυτοκράτορα που στρέφει με αγωνία το κεφάλι προς τη σπαραγμένη Πόλη του. Ο σταυρός που στεκότανε αιώνες απάνω στον τρούλο της Αγια-Σοφιάς έπεφτε στη γη με τρομακτικό κρότο. Η χριστιανοσύνη γκρεμιζότανε. Η χιλιόχρονη αυτοκρατορία παραδινότανε πια στον ξένο θεό του Ισλάμ. Και η δοξασμένη βασιλίδα δεν ήτανε πια θεοφύλακτη.

Να τον άκουσε άραγε η Δύση τον γδούπο εκείνο τον ανατριχιαστικό; Να τον άκουσε ο πάπας και οι χριστιανοί ρηγάδες, που εγκατέλειψαν μονάχο και αβοήθητο τον αυτοκράτορα στην ύστατη ώρα του χαμού του; Να τον άκουσαν άραγε; Ή κομμάτι κομμάτι, σπάραγμα σπάραγμα, θα εξουσίαζε τον χρόνο τον επερχόμενο, ταράζοντας στον αιώνα τις συνειδήσεις.

(…)
«Η Πόλις μου αλίσκεται, κι εγώ ζω έτι;» κραυγάζει τώρα.
Και ευθύς ορμά μέσα στα πλήθη που εισβάλλουν, στίφη θηρίων, ορμά στο κραταιότερο σημείο χτυπώντας ακόμα και κραυγάζοντας. Η ματιά μου τον ακολουθεί με αγωνία. Χάνεται, λέω, χάνεται πια…
Και μέσα στην άγρια συμπλοκή, βλέπω κάποιον γενίτσαρο που τον χτυπάει πισώπλατα. Η μάχαιρά του σφύριξε στον αέρα και βυθίστηκε στο λαβωμένο σώμα.

Έτσι έπεσε. Μπροστά στην πύλη του Αγίου Ρωμανού. Με τα ματωμένα χέρια του υψωμένα προς τον ουρανό, σαν να έλεγε «ο θεός, ο θεός μου, εις τι με εγκατέλιπες;»

Έτσι έπεσε, σαν απλός ανώνυμος στρατιώτης. Σαν απλός στρατιώτης. Και εκείνοι που μπαίνουνε, αγέλες πεινασμένες, τον προσπερνούν, τον ποδοπατούν, τον σκεπάζουνε στον ανώνυμο σωρό.

Εκείνος δεν καταλαβαίνει πια. Έχει περάσει ολόσωμος, μαζί με τον λαό του, και με το ματωμένο σπαθί στο χέρι, έχει περάσει στο Πάνθεο των Αθανάτων.
Χαίρε, Θεού Αχωρήτου Χώρα.

Ευχαριστώ τις εκδόσεις Πατάκη, την αγαπημένη και ξεχωριστή κυρία Άννα Πατάκη, που έβγαλαν το μυθιστόρημα μου αυτό στη νέα του κυκλοφορία, ύστερα από είκοσι δύο επανεκδόσεις και είκοσι δύο χρόνια.

Στη φωτογραφία με την Άννα Πατάκη στην Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης το 2017, σε γιγαντοαφίσα, στην είσοδο του περιπτέρου

Γιατί τίποτα δεν χάνεται από αυτό που έχει υπάρξει, όσο η Μνήμη είναι ζωντανή – κι ο χρόνος πάνω της δεν πιάνει.

Σημείωση: Είχε άστρα ακόμα ο ουρανός όταν έγινε η πρώτη επίθεση. Ασκέρια ατέλειωτα οι πολεμιστές του Μωάμεθ, δυο τρεις χιλιάδες ούτε οι έγκοποι αμυνόμενοι. Και η νίκη ήταν δική τους. Η δεύτερη επίθεση έγινε με το πρώτο χάραμα της μέρας. Καινούρια ξεκούραστα ασκέρια και οι αμυνόμενοι ξέπνοοι, Και τους νίκησαν. Η τρίτη επίθεση έγινε με το ξημέρωμα πια, και με τους πιο εκλεπτούς πολεμιστές του Μωάμεθ, τους σκληρούς γενίτσαρους. Και τους νικούσαν κι αυτούς. “Στήτε ανδρείως… νικώμεν…” φώναξε ο αυτοκράτορας, “λίγο ακόμα…” Όμως: «Έλαθεν δι’ άλλης οδού τούτους εισάξας ο θελήσας θεός…». Σήμερα λέω: Η πτώση της Βασιλεύουσας δεν έγινε από τα ασκέρια του Μωάμεθ αλλά από την πεπρωμένη στιγμή,.

Τώρα γνωρίζουμε τι είναι ικανός να διαπράξει ο άνθρωπος.

Ο αστυνομικός με το χέρι στην τσέπη. Στην καρδιά του πολιτισμένου πλανήτη. Γιατί ο πολιτισμένος άνθρωπος με την αδρανή και παθητική στάση του φρόντισε ώστε η εικόνα του μίσους να γίνει “θέαμα” και, ίσως, “τροφή της φαντασίας”. Έτσι που η φαντασία σε γενιές παιδιών και εφήβων να αποκτήσει την περίεργη – ή και διασκεδαστική – νοσηρότητα του εθισμού.
Γράφει σε μια συνέντευξή του ο μέγας διανοητής George Steiner, ύστερα από τα φρικτά εγκλήματα του Β’ παγκοσμίου πολέμου: “Τώρα γνωρίζουμε τι είναι ικανός να διαπράξει ο άνθρωπος”. Και συνεχίζει τον συλλογισμό του: “Δεν γνωρίζαμε τότε ακόμα πως μπορούσε κάποιος να τραγουδά Σούμπερτ το βράδυ και να βασανίζει ανθρώπους το πρωί”. Αυτή την εικόνα μου δίνει ο αστυνομικός με το χέρι στην τσέπη.

Εδώ και χρόνια έκανα αναρτήσεις και δημοσιεύσεις (εγώ η ασήμαντη) για να πω πως: είναι λάθος να δίνονται στο τηλεοπτικό γυαλί όλες οι ανατριχιαστικές λεπτομέρειες κάθε εγκλήματος, ξανά και ξανά. Ώσπου να γίνουν θέαμα. Και το θέαμα, εθισμός. Και ο εθισμός, απάθεια. Και αν πάμε πιο πέρα: να γίνουν νοσηρή διαστροφική ηρωοποίηση.
Αυτές πουλάνε, ήταν η απάντηση κάθε φορά.

Πότε θα το καταλάβουν οι χώρες του πολιτισμένου κόσμου πως όλες οι τέχνες και όλες οι ανθρωπιστικές επιστήμες ακυρώνονται μπρος σε μιαν εικόνα σαν αυτή που είδαμε τούτες τις μέρες.

Τρεις απαντήσεις σε σχόλια αναγνωστών:

“Ο ενήλικας έχει ήδη διαμορφώσει το πρόσωπό του – θα νιώσει “κόμπο στο λαιμό”, όπως λες, ναι, και φρίκη. Και κάποιες φορές θα επαναστατήσει (χωρίς αποτέλεσμα) Το νόημα της ανάρτησης μου είναι: για το παιδί για τον έφηβο για το νέο τρυφερό και αδιαμόρφωτο ακόμα άτομο, που εθίζεται σιγά σιγά, και άθελά του προχωρά σε μια μιμηδική εξομοίωση. Να είσαι καλά, Μυρίνη”

“Σε ευχαριστώ Νίκο. Θα πω μια απαισιόδοξη έκφραση πως ίσως και να είναι λίγο αργά. Θεωρώ πως έχει ήδη συντελεστεί αυτή η “μιμηδική εξομοίωση” με το τέρας σε κάποια άτυχα παιδιά από τις νέες γενιές. Όμως τουλάχιστο ας μην συνεχιστεί αυτή η -ξανά και ξανά- εμμονή επίδειξης του συμβάντος -ως θεάματος- επειδή πουλάει ως είδηση, έλεος. Τι δεν καταλαβαίνουν.”

“Ακριβώς γι’ αυτό προσπάθησα να μιλήσω στην ανάρτησή μου, Κατερίνα, Katerina Fikari, για τον μιιθριδατισμό. Και, με αυτή την εμμονή προβολής -ξανά και ξανά- των ανατριχιαστικών λεπτομερειών, δημιουργείται μια εξοικίωση – που προχωρεί στον εθισμό – κι ακόμα πιο πέρα στη μιμηδική εξομοίωση, προπαντός στο νέο άτομο στον έφηβο στον τρυφερό ακόμα ψυχισμό.

Αναρτήθηκε στις 29 Μαϊου 2020, για το συμβάν του αστυνομικού που πάτησε στον λαιμό τον αφροαμερικανό

Πορφυρίου μοναχού θρήνος
Από το Ημερολόγιο της Άλωσης: Πήραν την Πόλη, πήραν την
Απόσπασμα απο το μυθιστόρημα

Σαν κρύσταλλο θαμπό το πρωινό εκείνο, το τελευταίο της Βασιλεύουσας. Αρώματα των κήπων και υγρές πνοές του Βοσπόρου και θαλασσοπούλια στους τρούλους της. Γλυκά, σαν επίδεσμοι ετύλιγαν τα πληγωμένα μέλη της οι αιωρούμενες δέσμες της πρωινής καταχνιάς, να μην ακούγεται το ψυχορράγημά της. Το άλλο ξημέρωμα θα την έβρισκε σκοτωμένη ανάμεσα στα λουλούδια της, σπαραγμένη σαν άνοιξη επάνω στον σταυρό της.

Προχωρώ κι εγώ ανάμεσα στο πλήθος που θρηνεί, στην πάνδημη λιτανεία της Πόλης, όπου άρχοντες και λαός και στρατιώτες ενωμένοι δέονται με δάκρυα στα μάτια, Κύριε ελέησον, σκύμνοι ωρυόμενοι του αρπάσαι οι εχθροί μου, Ρύσαι με εκ των καταδιωκόντων με… Ρύσαι με… ρύσαι με εξ αιμάτων, ο θεός, ο θεός μου…
Σφίγγω τον Κωνσταντίνο μου στην αγκαλιά μου και δέομαι. Η Ελένη δίπλα μου, με το πρόσωπό της αυλακωμένο από το αίμα των δακρύων.

(…)
Η τελευταία λειτουργία στην Αγια-Σοφιά
Βραδιάζει στη Βασιλεύουσα
Βραδιάζει, βραδιάζει στη σπαραγμένη Βασιλεύουσα, την ψυχορραγούσα. Βραδιάζει στην Κωνσταντίνου Πόλη τη θεοφύλακτη. Βραδιάζει στην αγωνία των μελλοθανάτων. Και όλα μοιάζουνε κρυστάλλινα πίσω από τις αστείρευτες δακρυρροές. Κοιτάζω τον ματωμένο ορίζοντα και ριγώ, το τελευταίο λυκόφως, λέω, και το μάτι μου στρέφει αχόρταγο, αγκαλιάζει τη θρακική πεδιάδα και κατρακυλά βιαστικό στη Θάλασσα του Μαρμαρά και στα μαλαματένια νερά του Βοσπόρου, που ταξιδεύουνε τους ποντοπόρους μύθους της φυλής μου και στο πληγωμένο Χρυσοκέρας.
Αύριο… λέω πάλι και ριγώ, αύριο…
Οι καμπάνες χτυπούνε πένθιμα.

567 χρόνους μετά, ως η ημέρα η εχθές του ψαλμωδού
Επειδή στη Μνήμη απάνω δεν πιάνει ο χρόνος ο επίπεδος

Σάββατο, 26 του Μάη του σταυρικού
Από το Ημερολόγιο της Άλωσης: Πήραν την Πόλη, πήραν την…
Απόσπασμα από το μυθιστόρημα:

“…επί την αύριον εγερθήναι και την πολιορκίαν λύσαι…” έγραφε το μήνυμα που είχε στείλει στον αυτοκράτορα ο Χαλήλ, ο μουσουλμάνος στρατηγός του Μεχμέτ. Και του έλεγε ακόμα πως ο Μωάμεθ δεν άντεχε άλλο αυτό το “Φως το καταβαίνον εξ ουρανού…” κάθε νύχτα, 54 συνεχείς νύχτες, να έρχεται και να στέκεται πάνω από την Αγια Σοφιά, να καταλάμπει και να προστατεύει την θεοφύλακτη Πόλη.

Φοβόταν το Φως εκείνο ο Μεχμέτ. Το θαύμα. Άγριες 54 μέρες να πολεμούν σαν τα θεριά οι πολεμιστές του και να μην έχουν πάρει ούτε μια ελάχιστη νίκη. Και είχε πάρει την απόφασή του “Αύριο να λύσει την πολιορκία και να φύγει”.

Όμως άλλη ήταν η απόφαση του Θεού.
Η ανεξιχνίαστη και ανερμήνευτη, όπως την είπε ο Φρανζτής.

Εκείνη την ίδια μέρα, 26 του Μάη, προς το βράδυ, όταν “το φως το εξ ουρανού” αυτό που “δι’ όλης της νυκτός άνωθεν της πόλεως εστώς διέσκεπεν αυτήν” ήρθε πάλι, όμως δεν έμεινε. Στάθηκε λίγο, όπως κάθε νύχτα, και μετά διασκορπίστηκς αργά και έφυγε κατά τη μεριά της Ανατολίας, λέει ο αυτόπτης χρονογράφος.

(…)
“Και τρέξανε οι εκπρόσωποι της Βασιλεύουσας να συναντήσουνε τον αυτοκράτορα. «Αν δεν δύναται να σωθή η Πόλις, σώσωμεν τουλάχιστον τον αυτοκράτορα…» εφώναξαν. Και, ξεσηκώνοντας τη σύγκλητο, ζητήσανε ακρόαση.
Ο αυτοκράτορας τους δέχτηκε στον οκταγώνιο πύργο του στρατηγείου του. Του προτείνανε ξανά να φύγει από τη Βασιλεύουσα, να σωθεί, για να μπορέσει να οργανώσει μια εκστρατεία με τις ενωμένες χριστιανικές δυνάμεις της Δύσης και να χτυπήσει τον σολδάνο.
Έγειρε το κεφάλι, είπανε, κίτρινος σαν την κερήθρα, και, έτσι κουρασμένο όπως ήτανε το σώμα του, έτσι εξαντλημένο, σωριάστηκε εκεί, στο πέτρινο δάπεδο της αιωνόβιας αίθουσας.
Τρομάξανε να τονε συνεφέρουνε. Και όταν άνοιξε τα μάτια του ήτανε τόσο χλομός, που ετρόμαξαν. Όμως και τόσο αγέρωχος.
«Όχι, είπε, όχι, δεν εγκαταλείπω την Πόλη μου. Αν χαθεί, θέλω να χαθώ μαζί της πολεμώντας», “να συναπολεσθώ μαζί της” είπε.

(…)
Την ίδια μέρα Σάββατο, 26 του σπαραγμένου Μάη
Στη λαχουρένια σκηνή του σολδάνου:
Είδαν και εκείνοι το “Φως” που διασκορπιζότανε. Κι εμείς έντρομοι ακούσαμε τις κραυγές από το στρατόπεδό τους και τους άγριους αλαλαγμούς. Και παγώσαμε.
Καθώς η λάμψη η θεϊκή έφευγε και διασκορπιζόταν, σκοτείνιασε η Αγια-Σοφιά και έμεινε άφεγγος και θλιβερός ο μεγάλος σταυρός πάνω στον τρούλο της.

Και τότε ο Ζαγανό πασάς, ο σκληρός εξομώτης, ανακραύγασε: «Ο θεός τα νυν εγκαταλείπει την Πόλιν… μη λυπήσαι ω αμηρά… Ουχ οράς διά του φωτός εκείνου σημείον ότι την πόλιν ταύτην εις χείρας σου δώσει;»
Α, θεέ μου, με πόση περίσκεψη, με πόση επιμέλεια προετοίμασες την απώλειά μας.
Ήμασταν μόνοι πια, εγκαταλεμμένοι από Θεό και ανθρώπους. Εμείς οι ένθεοι, οι αετοί της Ιστορίας, εμείς οι έγκοποι και οι ελάχιστοι, εμείς οι ορκισμένοι να πεθάνουμε για την Τιμή Σου, θεέ μου.
“Ω των σοφών σου κριμάτων, Χριστέ Βασιλεύ, ως ανερμήνευτα και ανεξηχνίαστα εστίν”
Και η λέξη “κρίμα” εδώ σημαίνει την βούληση.

567 χρόνους μετά, ως η ημέρα η εχθές του ψαλμωδού

Από το Ημερολόγιο της Άλωσης
Πήραν την Πόλη, πήραν την…
Απόσπασμα από το μυθιστόρημα:

Το είχαμε γνωρίσει το μπριγκαντίνι με τα μαύρα πανιά και παγώσαμε. Ήτανε αυτό που στις 3 Μαΐου έφυγε από την αλυσίδα, γλίστρησε αθόρυβα μέσα στη νύχτα, να πάει να ανταμώσει τον στόλο της Δύσης στο αρχιπέλαγος, να πει του ναύαρχου Λορεδάνου να έρθει γρήγορα… να βιαστεί, γιατί κρατάμε ακόμα.

Μια σιωπή βαριά, παγωμένη, έπεσε ανάμεσά μας. Μόνον ο Ιουστινιάνης χτύπησε τη γροθιά του στην πέτρα. Ήτανε χλομός και το σώμα του το ατσάλινο έτρεμε από θυμό και πόνο.
«Δεν υπάρχει στόλος… δεν υπάρχει… οι ηγεμόνες της Δύσης εγκατέλειψαν τη Βασιλεύουσα και τον λαό της, μας εγκατέλειψαν…” φώναξε με τη βροντερή φωνή του, να τον ακούσουνε τα άδεια πέλαγα, να τον ακούσει η Γαληνοτάτη Κυβέρνηση της Βενετιάς και να ντραπεί, να τον ακούσει η πατρίδα του η Γένοβα και να τρομάξει τον θυμό της Ιστορίας.

(…)
Οι καμπάνες χτυπούσανε πένθιμες.
Τώρα και ο λαός είχε επιλέξει τον δρόμο του μαρτυρίου, τον δρόμο της ύστατης αγωνίας. Θα αγωνιζότανε δίπλα μας, θα στεκότανε ορθός, θα ακύρωνε τον θάνατο με τη θυσία του. Ο λαός, αυτός ο υπερήφανος και βασανισμένος, έπαιρνε τη δική του απόφαση να τραβήξει τον δρόμο του Γολγοθά τον ακάνθινο. Και η απόφασή του αυτή τον μεγάλυνε. Και δεν ήξερε τότε ακόμα, δεν έμαθε ίσως ποτέ, πως έτσι καταργούσε τον θάνατό του – γιατί ο μάρτυρας δεν πεθαίνει, δεν τον αγγίζει ο θάνατος. Και μπήκε ολόσωμος, με τα φτυάρια και τις αξίνες στο χέρι, χώρεσε στο ίδιο πάνθεο των ηρώων, αυτό που πανίσχυρο ταξιδεύει στον θρύλο και στον μύθο, στα ψηλά οροπέδια των καιρών, αυτά που καταυγάζουνε τους χλομούς διαδρόμους της ανθρώπινης ιστορίας.

Εκείνη την κατάπικρη ημέρα, έκλαψαν και οι πιο γενναίοι. Ήτανε ο όρκος τους αυτός. Γιατί τα δάκρυα του γενναίου είναι όρκος. Τα δάκρυα που κύλησαν στα ηλιοκαμένα τραχιά πρόσωπά τους, που μύριζαν κεραυνό. Ήτανε ο όρκος της θυσίας. Και η αποδοχή του μαρτυρίου.

(…)
Κι ύστερα, αργά την ίδια μέρα – Τετάρτη πικρή
Ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος ο τελευταίος μαρτυρικός αυτοκράτορας του Βυζαντίου, είπε στους πρέσβεις του Μεχμέτ, όταν αυτός του μήνυσε να παραδώσει την Πόλη του:
«Την Πόλιν σοι δούναι ούτ’ εμόν εστιν ούτ’ άλλου των κατοικούντων εν
ταύτη· κοινή γαρ γνώμη πάντες αυτοπροαιρέτως αποθανούμεν και ου
φεισόμεθα της ζωής ημών».

Ως η ημέρα η εχθές του ψαλμωδού, 567 χρόνους μετά.
Στον ίδιο σταυρικό Μάη