βιογραφικό

Τα πρώτα χρόνια

Γεννήθηκε στη Λήμνο και εκεί έζησε τα παιδικά και νεανικά της χρόνια. Τότε ακόμα, μετά τη γερμανική κατοχή, η Λήμνος ήταν ένα απομονωμένο νησί όπου δεν υπήρχε βιβλιοπωλείο και μόνον ένα καράβι της “αγόνου γραμμής” ερχόταν κάθε δεκαπέντε μέρες.
Η μητέρα της γνήσια Λημνιά, που τηρούσε τις παραδόσεις του νησιού, ο πατέρας της Μικρασιάτης πρόσφυγας, που σε όλη τη ζωή του παρέμεινε νοσταλγός της χαμένης του πατρίδας. Κι αυτόν τον πόνο του ξεριζωμού από τη γη του τον μετέδωσε στη Μαρία. Ήταν ιεροψάλτης. Τα χειμωνιάτικα βράδια, αντί για παραμύθια, διάβαζε στη Μαρία και τον αδερφό της ψαλμούς. Και πολλές φορές, όταν πια είχε αναγνωριστεί ως συγγραφέας, έλεγε στις συνεντεύξεις της πως η πρώτη της μύηση στην μεγάλη ποίηση ήταν εκείνη των ψαλμών.

Όταν τελείωσε τις γυμνασιακές της σπουδές στο νησί, έδωσε ευθύς εξετάσεις στο Επαρχείο Λήμνου και πήρε μια θέση υπαλλήλου που είχε προκηρυχθεί. Τότε, εργαζόμενη, έδωσε εξετάσεις στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, για να παρακολουθήσει τις σπουδές δι’ αλληλογραφίας. Και το 1963 πήρε το δίπλωμά της. Ευθύς το υπέβαλε στη Γαλλική Πρεσβεία και πήρε υποτροφία ενός έτους για να κάνει θεατρικές σπουδές στη Σορβόννη. Έτσι από τα ερημικά βράχια του νησιού της, βρέθηκε κατευθείαν στο λαμπερό τότε πνευματικό Παρίσι.

Το Παρίσι

Τον Σεπτέμβριο του 1966 ταξίδεψε για το Παρίσι και έμεινε σε ένα φοιτητικό ξενοδοχείο, στο Καρτιέ Λατέν. Οι σπουδές της ήταν σύγχρονο θέατρο καθώς και ιστορία θεάτρου, με καθηγητή της, μεταξύ άλλων, τον διαπρεπή θεατρολόγο Bernard Dort. Εκεί γνωρίζεται με τα σύγχρονα ρεύματα της δυτικής διανόησης, με τη φιλοσοφία του μηδενός, με το Θέατρο του Παραλόγου, με τους συγγραφείς της υπαρξιακής αγωνίας, Albert Camu, Kafka, Samuel Beckett. O Samuel Beckett την επηρέασε βαθιά. Όταν είδε το έργο του Oh les beaux jours, το 1967, στο θέατρο Odéon του Παρισιού, αμέσως ζήτησε από τον ίδιον την άδεια να το μεταφράσει και ξεκίνησε μια αλληλογραφία μαζί του που κράτησε πολλά χρόνια. Έγινε μελετήτρια του έργου του και μεταφράστρια κάποιων από αυτά. Παράλληλα με τις σπουδές της στο Παρίσι, έγραψε δύο θεατρικά έργα που ανήκουν στο Θέατρο του Παραλόγου, Το Γυάλινο Κιβώτιο και τις Σχεδίες.

“Το Γυάλινο Κιβώτιο”
Αυτό το ποιητικό θεατρικό έργο γράφτηκε στο Παρίσι, το 1966, λίγον καιρό μετά την άφιξή της. Όπως η ίδια αναφέρει, ήταν μια έντονη αίσθηση από την περασμένη της ζωή, πώς οι μνήμες και οι πάμφωτες εικόνες του νησιού σαν να υπήρχαν πάνω σε μια γυάλινη επιφάνεια, σε μια μαγική διάθλαση που τις μεταμόρφωνε και τις μεταποιούσε σε λόγο. Και αυτή όλη τη μαγική αίσθηση, με τις μνήμες να διαθλώνται πάνω στη γυάλινη επιφάνεια, την έκανε θεατρικό έργο. Ένα γυάλινο κιβώτιο που μέσα του έβαλε τη ζωή που έζησε να μην την αγγίξει ο χρόνος. Το έργο αυτό ανήκει στο Θέατρο του Παραλόγου.
Διαβάστε περισσότερα

Επίσης, στο πλαίσιο των μαθημάτων της Σορβόνης και με την καθοδήγηση του Bernard Dort, έκανε μία ομιλία με θέμα: Η σύγχρονη έννοια του Τραγικού, σε αντιπαράθεση με την αρχαία τραγωδία. Την εργασία της αυτή την θεμελίωσε στο έργο του Samuel Beckett Oh les beaux jours. Υποστήριξε πως το έργο αυτό του Samuel Beckett είναι η σύγχρονη τραγωδία, με την σύγχρονη έννοια του τραγικού, χωρίς τα στοιχεία της κλασικής τραγωδίας. Το 1967 ήταν ακόμα στο Παρίσι, όταν η Χούντα χτύπησε την Ελλάδα. Επηρεασμένη βαθιά από το παράλογο καθεστώς αλλά και από τα μαθήματα στη Σορβόνη για την αρχαία τραγωδία, έγραψε το θεατρικό της έργο Αντιγόνη Ή Νοσταλγία της Τραγωδίας, που θεωρείται από τα πιο σημαντικά της έργα.

“Αντιγόνη Ή Νοσταλγία της Τραγωδίας”
Η Αντιγόνη γράφτηκε στο Παρίσι λίγο μετά το χτύπημα της Χούντας στην Ελλάδα το 1967 και ήταν μια προσωπική της διαμαρτυρία απέναντι στο καθεστώς των τυράννων. Το θεατρικό της αυτο είναι μια μεταφορά στις μέρες μας του αρχαίου μύθου και της Αντιγόνης του Σοφοκλή. Ο σκοπός του έργου ήταν να απομυθοποιήσει τους τυράννους στις μέρες μας και να αποτραγικοποιήσει την ίδια την Αντιγόνη, να επισημάνει την αδυνατότητά της να είναι τραγική.
Διαβάστε περισσότερα

Τον Ιούνιο του 1967, παίρνει το δίπλωμά της από το θεατρικό Τμήμα της Σορβόνης και επιστρέφει στην Ελλάδα, όπου μεταφέρεται με μετάθεση στο Υπουργείο Εσωτερικών.

Τα χρόνια της δικτατορίας

Όταν επέστρεψε στην Ελλάδα, υπήρχε παντού καχυποψία και αστυνόμευση του πολίτη. Και η Μαρία βρέθηκε σε δύσκολη θέση γιατί, όταν ήταν στο Παρίσι συμμετείχε στις ποιητικές διαδηλώσεις που οργάνωνε ο συγγραφέας και φιλέλληνας Jacques Lacarrière για την Ελλάδα. Το καθεστώς της Χούντας είχε επιβάλει σκληρούς όρους για τους ανθρώπους του πνεύματος, είχε κάνει και λίστες απαγορευμένων συγγραφέων. Και σε μία από αυτές ήταν και ο Samuel Beckett. Όμως εκείνον τον καιρό, 1968 – 1969, η Μαρία μετέφραζε το έργο του Oh les beaux jours για τις εκδόσεις Δωδώνη. Και κυκλοφόρησε την ίδια μέρα που τιμήθηκε με το βραβείο Νομπελ. Λίγο μετά την κάλεσε το Γαλλικό Ινστιτούτο να μιλήσει για τον Samuel Beckett και το έργο του σε μια τιμητική εκδήλωση. Και ενώ ήξερε ότι ήταν στη λίστα των απαγορευμένων συγγραφέων, ωστόσο έκανε την ομιλία. Τα χρόνια 1969 και 1970 έγραψε το θεατρικό έργο Ο Χορός της Ηλέκτρας.

“Ο Χορός της Ηλέκτρας”
Το θεατρικό γράφτηκε στην Αθήνα όταν ως υπάλληλος του Υπ. Εσωτερικών βίωνε την σκληρή πραγματικότητα του καθεστώτος. Ήταν κι αυτό μια μεταφορά της αρχαίας τραγωδίας, που ευθέως απεικόνιζε το καθεστώς των τυράννων, και το υπέβαλε στην γραμματεία του Κρατικού Θεάτρου. Το έργο απορρίφθηκε από την λογοκρισία της Χούντας, όμως ύστερα από πολλές προσπάθειες ανέβηκε στη σκηνή με αστυνομική επιτήρηση και είχε τεράστια απήχηση ως έργο αντιδικτατορικό.
Διαβάστε περισσότερα

Το 1972 παντρεύτηκε τον Μίνωα Πόθο και το 1973 απέκτησαν ένα γιο, τον Εμμανουήλ.

Οι μνήμες γίνονται βιβλία

Πριν κλείσουμε τα “Πρώτα Χρόνια” της ζωής της, πρέπει να πούμε ότι ο φόβος και το παράλογο καθεστώς που έζησε στα χρόνια της δικτατορίας ζωντάνεψαν μέσα της εκείνον τον παλιό φόβο της παιδικής ηλικίας της στην γερμανική Κατοχή.
Γράφει σε συνέντευξή της: “Παιδί της Κατοχής, έζησα τον πρώτο φόβο και την πρώτη επαφή με το παράλογο μιας τεράστιας ανθρώπινης εξοντωσης.
Τα παιδικά μου χρόνια σημάδεψαν ολόκληρη τη ζωή μου και το έργο μου. Τα τραύματα εκείνα, αλλοιωμένα από τον χρόνο και τη μνήμη, από την μυθοποίηση της φαντασίας, τα κουβαλώ σε όλα μου τα βιβλία. Και προπαντός στο βιβλίο μου “Νύχτες του Φεγγαριού” που είναι η παιδική μου ηλικία στην Κατοχή μέσα απο τα όνειρα. Γράφοντας το βιβλίο αυτό, έμαθα πως ο υπερρεαλισμός είναι η καθημερινή μας ζωή. Υπάρχουμε σε παράλληλα επίπεδα, σε παράλληλες πραγματικότητες, αναδυόμενες μια μέσα από την άλλη, θραύσματα από μνήμη και όνειρο, από λάμψεις του βιωμένου μας χρόνου”.
Έχει πει ακόμα: “Ο ίδιος εκείνος φόβος που εζησα παιδί στη γερμανική Κατοχή, βγήκε στους εφιάλτες που βίωσα στο παράλογο καθεστώς της Χούντας, λες και αναζωπυρώθηκαν τα παλιά βιώματα, ζωντάνεψαν σε ένα καινούριο ψυχικό πεδίο που ράγιζε μέσα μου ανοχύρωτο”.

Μετά τη δικτατορία

Το 1973 υπέβαλε την παραίτησή της στο Υπουργείο Εσωτερικών, για να αφοσιωθεί στην οικογένειά της και στα βιβλία της. Το 1976 έζησε την οδυνηρή εμπειρία της απώλειας του δεύτερου παιδιού της. Από τότε, μέσα από τα βιβλία της αναζητά τους μεταφυσικούς δρόμους της αλήθειας και της γνώσης πέρα από την συμβατική πραγματικότητα. Αναζητά την υπέρβαση και τον καθαρμό της ψυχής.

“Μυστικό Πέρασμα”
Το 1989 κυκλοφόρησε μια πολύ αγαπημένη της συλλογή ποιημάτων με τίτλο Μυστικό Πέρασμα, που είχε την τύχη να αγαπηθεί και από πολλούς άλλους. Πρώτος ο Jacques Lacarrière, την μετέφρασε στα γαλλικά και έγραψε ένα μεγάλο πρόλογο. Η ποίηση αυτή κυκλοφόρησε από τον εκδοτικό οίκο Le Temps qu’ il Fait. το 1995. Στη συνέχεια, ο Σουηδός μεταφραστής της ποίησης του Ελύτη Ingemar Rhedin μετέφρασε το Μυστικό Πέρασμα στα σουηδικά και έγραψε και εκείνος έναν πρόλογο. Η σουηδική μετάφραση εκδόθηκε από τον εκδοτικό οίκο της Στοκχόλμης Bonniers, το 1996. Λίγα χρόνια αργότερα, μεταφρασμένο το Μυστικό Πέρασμα στα αγγλικά από την καθηγήτρια κλασικών Theony Condos, δημοσιεύτηκε στο πανεπιστημιακό περιοδικό The Charioteer, An Annual Revue of Modern Greek Culture, με πρόλογο του καθηγητή και συγγραφέα Απόστολου Αθανασάκη.
Διαβάστε περισσότερα

Samuel Beckett
Από το πρώτο γράμμα που είχε γράψει στον Samuel Beckett το 1966, όταν ακόμα ήταν στο Παρίσι και του ζήτησε να μεταφράσει το Oh les beaux jours, ξεκίνησε μια αλληλογραφία μαζί του που κράτησε έως τον θάνατό του. Και σε όλα του τα γράμματα του της έγραφε πως ήθελε να την γνωρίσει προσωπικά. Το 1971 η Μαρία συνάντησε τον Samuel Beckett και, μεταξύ άλλων, συζήτησε μαζί του για τα θεατρικά του έργα. Του είπε για την ομιλία που είχε κάνει στη Σορβόνη με τον καθηγητή της Bernard Dort, και την άποψή της πως το έργο του Oh les beaux jours είναι μια σύγχρονη τραγωδία, που δίνει την σύγχρονη αίσθηση του τραγικού, σε αντιπαράθεση με την κλασική. Υποστήριξε ακόμα την άποψή της πως τα θεατρικά του πρόσωπα, που η κριτική τα είχε χαρακτηρίσει ως “αλήτες”, “bums”, είχαν περισσότερο την έννοια του “περιπλανώμενου εγκόσμια” σύμφωνα με τον λόγο του Εμπεδοκλή “και εγώ νυν ειμί φυγάς θεόθεν και αλήτης” (Καθαρμοί Β115). Κι ακόμα του είπε την πεποίθησή της πως τα θεατρικά του πρόσωπα έφεραν προ-υπαρξιακές μνήμες. Ύστερα από την συνάντηση αυτή, η Μαρία έγραψε το δοκίμιο με τίτλο Samuel Beckett – Η εμπειρία της υπαρξιακής οδύνης, που εκδόθηκε το 1980 με έναν μεγάλο πρόλογο του Jacques Lacarrière.

1o γράμμα: Όταν ο Σάμουελ Μπέκετ αποδέχτηκε το Bραβείο Νομπέλ το 1969, για να αποφύγει τους δημοσιογράφους είχε πάει στο Παλέρμο. Από εκεί έστειλε το γράμμα. Και είναι αυτό όπου έγραφε: «Les livres ne m’arrivent pas dans mes errances». «Τα βιβλία δεν μου έρχονται στις περιπλανήσεις μου». Και όχι: «στα ταξίδια μου». 2ο γράμμα: «Les manuscrits affluent, le travail s’accumule la vue s’en va, le temps presse. J’espere avoir le plaisir de vous rencontrer a Paris un de ces jours. N’hesitez pas de me faire signe quand vous y passerez». «Τα χειρόγραφα πληθαίνουν, η εργασία σωρεύεται, η όραση φεύγει, ο χρόνος πιέζει. Ελπίζω να έχω την ευχαρίστηση να σας συναντήσω στο Παρίσι μια μέρα. Μη διστάσετε να μου το πείτε όταν έρθετε».

Οδυσσέας Ελύτης
Από τα πρώτα χρόνια στη Λήμνο, ο Οδυσσέας Ελύτης ήταν ο αγαπημένος της ποιητής. Και όταν, ζώντας ακόμα στο νησί, το 1959, κυκλοφόρησε η πρώτη της ποιητική συλλογή, Συναντήσεις, ήταν ο Ελύτης που της είχε στείλει το πρώτο γράμμα, αποκαλώντας την ποιήτρια και μιλώντας για την ωριμότητα και την μοναδικότητα της ποίησής της. Η Μαρία πάντα θαύμαζε τον Ελύτη, και λίγα χρόνια αργότερα, το 1979, είχε προσκληθεί να μιλήσει για την ποίησή του στο λογοτεχνικό “Συμπόσιο του Αιγαίου”. Είχε μόλις τιμηθεί με το Βραβείο Νομπελ. Η Μαρία του έστειλε την ομιλία της και ο Ελύτης της απάντησε ευθύς να μη σταματήσει, να γράψει μια ολοκληρωμένη εργασία για την ποίησή του. Δύο χρόνια αφοσιώθηκε η Μαρία στην εργασία της αυτή και, με την δική του βοήθεια, το 1982, κυκλοφόρησε το βιβλίο της Οδυσσέας Ελύτης – Ένα Όραμα του Κόσμου. Η Μαρία στο έργο της αυτό ερμήνευσε την ποίηση του Ελύτη και θεμελίωσε τις απόψεις της στην προσωκρατική φιλοσοφία των κοσμολόγων οραματιστών της Ιωνίας και στην πλατωνική “ουρανική ανάμνηση” της ψυχής “τούτο δε εστίν ανάμνησις εκείνων, α ποτ’ είδεν ημών η ψυχή συμπορευθείσα θεώ”, (Φαίδρος 249c). Η εργασία της αυτή πάνω στην υπερβατική ποίηση του Ελύτη, ήταν μια βαθύτερη ανάγκη της να “ξεπλυθεί”, όπως είπε, από τον μηδενισμό της δυτικής διανόησης και από την ανυπέρβατη άβυσσο που κυριαρχούσε στο έργο του Beckett, για να βρει τις δικές της πνευματικές ρίζες στα πάμφωτα υπερβατικά οράματα της ελληνικής φιλοσοφίας.

Αθήνα, 1982. Σε μια δεξίωση του Δήμου Αθηναίων. Μόλις είχε κυκλοφορήσει το βιβλίο Οδυσσέας Ελύτης – Ένα όραμα του κόσμου. Το εξώφυλλο είναι φιλοτεχνημένο με σκίτσο από τον Picasso αφιερωμένο στον Ελύτη. Σε μια από τις επιστολές του προς την Μ.Λ.Π. της γράφει: « (…) Επιτέλους ύστερα από τόνους κριτικής ανοησίας, κάποιος που καταλαβαίνει τι διαβάζει. Μπράβο και πάλι μπράβο. Να ολοκληρώσεις τη μελέτη σου, να την επεκτείνεις και να τη χτίσεις με αναφορές και σε άλλα μου κείμενα (πρόσεξε τα Ανοιχτά Χαρτιά) ώστε να έχουμε ένα βιβλίο που να δείχνει στους νέους πώς να αντιμετωπίζουν την ποίηση. Θα το φροντίσουμε μαζί όταν η στιγμή φτάσει. Για την ώρα θερμά ευχαριστώ». 

Jacques Lacarrière
Με τον Jacques Lacarrière την συνέδεε παλιά φιλία από τότε που σπούδαζε στο Παρίσι. Είχε ήδη διαβάσει την ποίησή της και όταν βρέθηκε εκεί την βοήθησε να γνωρίσει κάποια σημαντικά πρόσωπα, όπως τον καθηγητή της Bernard Dort και την ποιήτρια Ann Creuchet, που έγινε μεταφράστρια των θεατρικών έργων της στα γαλλικά. Η Μαρία μετέφρασε το ποιητικό έργο του Jacques Lacarrière “Ο Ηνίοχος”, που εκδόθηκε από τον Ικαρο το 1982. Επίσης μετέφρασε, συν-μεταφράστρια με τον Μίνωα Πόθο, το μυθιστόρημά του “Μαρία η Αιγυπτία”, που κυκλοφόρησε το 1984 με δικό της πρόλογο, καθώς και το βιογραφικό βιβλίο του, μαζί και πάλι με τον Μίνωα Πόθο “Συγγραφική πορεία”, που κυκλοφόρησε το 1992. Επίσης η Μαρία έγραψε αρκετές κριτικές για τα βιβλία του στην Καθημερινή και την Ελευθεροτυπία. Ένα πρωί, καλοκαίρι του 1994, της τηλεφώνησε από την Αίγινα και της είπε πως είχε τελειώσει τη μετάφραση της ποιητικής της συλλογής Μυστικό Πέρασμα και πως ήθελε να δούνε κάποια σημεία μαζί. Επίσης, στον τόμο που έγραψε ο Lacarrière για αυτά που αγαπούσε στην Ελλάδα, αφιέρωσε μεγάλο κείμενο στην Μαρία, μιλώντας για την φιλία αλλά και για την ποίησή της. Το Μυστικό Πέρασμα στα γαλλικά εκδόθηκε το 1995, όπως αναφέρεται παραπάνω, με δικό του πρόλογο.

Πρόλογος του J. L. για το Μυστικό Πέρασμα 

“Πόσο ωραία είναι αυτά τα ποιήματα στο Μυστικό Πέρασμα. Έχουν ένα δυνατό φως, μια λάμψη πυκνή, σαν να έγινε η νύχτα κρυστάλλινη και οι δοκιμασίες πηγές υπαρξεως. Μια αναζήτηση της ύστατης αλήθειας σαν να μην υπάρχει καμιά σκιά ανάμεσα στο ουσιώδες και στις λέξεις. Λέξεις γυμνές. Λέξεις οδηγοί.”

Τα ώριμα χρόνια

1η φώτο: Στο αρχαίο θέατρο της Ηφαιστίας πριν την αναστήλωση. 2η φώτο: Στο πρώτο παγκόσμιο συνέδριο γυναικών συγγραφέων στο Buffalo της Νέας Υόρκης. 3η φώτο: Στην βράβευση από την ακαδημία των Αθηνών για την Μαρούλα της Λήμνου. 4η φώτο: Στο θέατρο του πανεπιστημίου Hayward με τους ηθοποιούς από την παράσταση της Αντιγόνης.

Τα βιβλία που γράφτηκαν στα ώριμα χρόνια της ζωής της είναι και τα πιο σημαντικά ως έργα που αγαπήθηκαν από το αναγνωστικό κοινό. Από τη μια τα ιστορικά της, το έπος της πτώσης του Βυζαντίου Πήραν την Πόλη, πήραν την, Το Ξύλινο Τείχος, που αναφέρεται στον αρχαίο κόσμο και στις μεγάλες συγκρούσεις της ιστορίας, Η Μαρούλα της Λήμνου, μια ηρωίδα του Μεσαίωνα όμοια με την Ιωάννα της Λωραίνης και άλλα. Από την άλλη, είναι τα κοινωνικά της υπαρξιακής και μεταφυσικής αγωνίας, όπως Ο Άγγελος της Στάχτης, Ο Ιερός Ποταμός, και άλλα. Επί σειρά ετών συνεργάστηκε με ημερήσιες εφημερίδες και λογοτεχνικά περιοδικά (Το Βήμα, Καθημερινή και Καθημερινή της Κυριακής, Ελευθεροτυπία, Έθνος, Θέματα Λογοτεχνίας) και έγραψε αμέτρητα άρθρα, κριτικές βιβλίων, επειτειακά, πνευματική επικαιρότητα, και άλλα. Συμμετείχε σε πολλά διεθνή συνέδρια στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Έχουν γίνει τιμητικές εκδηλώσεις για το έργο της και για την ίδια και πρόσφατα το 2017 ο Δήμος Λήμνου της αφιέρωσε μια αίθουσα σε αναπαλαιωμένο αρχοντικό της Μύρινας όπου στέγασε το συγγραφικό της έργο.

Πλήρης Βιβλιογραφία

2020   Ο Ορφέας στο μαγεμένο δάσος Οι ιστορίες αυτές είναι παραλλαγές από τους πανέμορφους μύθους της λαϊκής μας παράδοσης. Μύθοι και παραμύθια εμπλουτισμένα με τη φαντασία που ταξιδεύει το παιδί και τον έφηβο στη μαγεία και στο θαύμα. Τις έπλασα από την αρχή, αναζητώντας την ομορφιά που έκρυβαν.  Και κάποιες γεννήθηκαν από τα παραμύθια που έλεγα στον γιο μου, όταν ήταν στην ηλικία του παραμυθιού. Κυκλοφόρησε το 2020

2019   Ο χτύπος της καρδιάς σου Μια ιστορία τρυφερή και αληθινή. Μια ιστορία που μπήκε αιφνίδια στη ζωή μου και άνοιξε δρόμους πάμφωτους όχι μόνο στη σκέψη του έφηβου ήρωά μου, αλλά και σ’ εμένα την ίδια, έτσι που να αναζητώ κι εγώ το θαύμα και τη μαγεία που κρύβουν κάποια απρόσμενα γεγονότα. Κυκλοφόρησε το 2019

2019   Ως ωραίος νεκυς Ελεγεία αποχωρισμού, ποίηση αφιερωμένη στον Μίνωα. Κυκλοφόρησε το 2019

Η μνήμη είναι έγερση, σου είπα
να θυμάσαι
να με θυμάσαι
Όταν σε είδα να το φοράς κατάσαρκα
το φρέσκο
να το ομοιώνεσαι σαν κάποιο
νέο πεπρωμένο
όλες οι μέρες μου χτυπήθηκαν
με το Αδύνατο κι εσύ
στεκόσουν ιερός
απ’ τη μεριά του παραδείσου
του αειρρόω
Έτσι λένε η ψυχή ξεδιπλώνει το άρμα
το παμπάλαιο
και μέσα από ίριδες και καμπανούλες του βουνού
Μέσα από αύρες λευκές θαλασσινές
μιας άλλης επικράτειας
σε πήγε εκεί όπου οι όρκοι όσων αγαπούν
γίνονται άγγελοι
και τα νερά μιλητικά
νερά σεντέφια να στέκονται όρθια
στα όρη επάνω που παλαιότερα κι από τον χρόνο
Να με θυμάσαι!

2019    Ο Άγγελος της Στάχτης  Το μυθιστόρημα συνεχίζει το τραγούδι του νεκρού αδερφού, δημιουργώντας έναν καινούριο μύθο που φτάνει ως το Άδυτο της ψυχής να βρει το μακρύ ταξίδι της στην Νέκυια. Ένας νέος άνδρας χίλιων χρόνων, ένας σύγρονος Ορφέας, καταργεί το άβατο του Άδη και συγκρούεται με τον Σκοτεινό για να πάρει πίσω την αγαπημένη του. Ένα μυθιστόρημα αναρχικό, σαγηνευτικό, τολμηρό, που οδηγεί την Ψυχή στο ξέφωτο της μεγάλης Αλήθειας. Κυκλοφόρησε το 2001

2018    Το Ξύλινο Τείχος Μέσα από τα μάτια ενός παιδιού, που το πήραν αιχμάλωτο από την Λήμνο, ξετυλίγεται το έπος του αρχαίου κόσμου. Ο Αλκαμένης κατορθώνει να φτάσει στην Σπάρτη, και να γίνει ο μάρτυρας των γεγονότων στις μεγαλύτερες πολεμικές συγκρούσεις της Ιστορίας, ως είλωτας, ως μελλοθάνατος, ως παρατηρητής. Το Ξύλινο Τείχος, πάνω απ’ όλα, είναι η ανθρώπινη περιπέτεια, ο άνθρωπος. Η εποποιία των αγώνων του, αλλά και η αντίληψή του για την ζωή και τη μοίρα, για τον θάνατο. Κυκλοφόρησε το 2006

2018    Ο πλανήτης με τα σπίτια τα κρεμαστά Είναι τρεις ιστορίες από αυτές που έλεγα στον γιο μου όταν ήταν μικρός. Τρεις περιπέτειες. Τρία ταξίδια με τον ουρανοκουβά, το μαγικό διαστημόπλοιό τους. Για παιδιά που είναι έτοιμα να ταξιδέψουν με την πιο ποιητική φαντασία τους, αλλά και να μάθουν πράγματα πολύτιμα που θα μεγαλώσουν μαζί τους.

2017    Πήραν την Πόλη, πήραν την… Το μυθιστόρημα ζωντανεύει τις τελευταίες ημέρες της σπαρασσόμενης βυζαντινής αυτοκρατορίας. Λεπτό προς λεπτό καταγράφει τις πενήντα επτά ημέρες πολιορκίας της Βασιλεύουσας έως την Άλωση. Με θέση έναντι της ιστορίας αλλα και με ευθύνη της ιστορικής αλήθειας, η συγγραφέας δίνει τον ύστατο αγώνα, την ύστατη θυσία, που στάθηκε ορόσημο στη νεότερη ιστορία του ελληνισμού και έγινε οικουμενικό σύμβολο. Παράλληλα, δίνει την συγκλονιστική πορεία της παρακμής του Βυζαντίου, καθώς και την οδυνηρή περιπέτεια του ελληνισμού μετά την καταστροφή.  Κυκλοφόρησε το 1996

2016    Τα μονοπάτια του Αγγέλου μου Είναι σελίδες από τα ημερολόγια που κρατούσα μια ζωή. Σταθμοί βροχεροί χαμένοι στην καταχνιά και σχεδιασμοί ενός πάντα καινούριου βιβλίου και ποιητικοί απολογισμοί ζωής. Γράφοντας Τα Μονοπάτια του Αγγέλου μου, έμαθα πως τίποτα δεν έχουμε δικό μας. Δικό μας είναι μόνο αυτό που δίνουμε.  

2015    Samuel Beckett – Η εμπειρία της υπαρξιακής οδύνης Γνωρίστηκα με τον Samuel Beckett όταν βρισκόμουν στο Παρίσι με υποτροφία της γαλλικής κυβέρνησης και είχα πολύχρονη αλληλογραφία μαζί του. Έγινα  μεταφράστρια και μελετήτρια του έργου του. Το βιβλίο κυκλοφόρησε το 1983 με πρόλογο του Γάλλου συγγραφέα Jacques Lacarrière.

2015    “Aγάπησέ με…” και άλλα παραμύθια Τρεις ιστορίες τρία μαγικά ταξίδια στη χωρα του Καλού. “Αγάπησέ με…”,  “Ο μικρός στρατιώτης και το κοριτσάκι με το μοβ καπέλο”,  “Το πέτρινο δέντρο και το χελιδόνι”. Το Πέτρινο Δέντρο έστειλε μήνυμα στο παιδί με το μιλητικό κλαδί του. Εσύ θα σκέπτεσαι πως κάτι καλό θα συμβεί και θα ελευθερωθείς, του είπε.. Θα σκέφτεσαι μόνο το Καλό. Θα το καλείς με τη σκέψη σου. Και το καλό θα έρθει να σε βρει”.

2014    Συνέντευξη με το φάντασμα του βάλτου Ένα ξεχασµένο ηµερολόγιο και ο Χρόνος. Ένα παιδί καταφέρνει να σώσει το έργο της αντικατασκοπείας. Ένας αξιωµατικός σκοτώνεται, όµως εξακολουθεί να είναι παρών. Η υπερφυσική δύναµη µιας κεχριµπαρένιας µπάλας ανοίγει τα µυστικά του χρόνου και φέρνει τα γεγονότα της γερμανικής Κατοχής, έτσι ακατέργαστα όπως τα γέννησε η στιγμή. Γιατί η γνώση είναι δύναμη. 

2013    Η δίψα με καίει εμένα και χάνομαι Το μυθιστόρημα γράφτηκε στα χρόνια της μεγάλης κρίσης και εκτυλίσσεται στους ερημωμένους δρόμους της Αθήνας, αλλά και βαθιά στο μυστήριο της αγάπης. Τα πρόσωπα αναπτύσσουν μια δική τους άμυνα, για να βγουν από το ερειπωμένο παρόν. Το βιβλίο κινείται στις ερεβώδεις, φροϋδικές διαδρομές: από την Ψυχή προς την Ψυχή.

2013    Δωρεάν φθηνόπωρα Είναι οι συνεντεύξεις που έδινα μια ζωή, όταν κυκλοφορούσε κάποιο νέο βιβλίο μου. Η διαίσθησή μου για τον κόσμο και για την ύπαρξη, το είπα. Κείμενα που γεννήθηκαν από μια βαθύτερη ανάγκη να δω τα βιβλία μου με την καθαρότητα μιας άλλης όρασης. 

2012    Κι η άβυσσος μού ανέβηκε ως το γόνατο Η δωδέκατη ποιητική μου συλλογή. Η ποίηση ήταν πάντα για μένα η πρώτη «ύλη», η ακατέργαστη, των βιβλίων μου, το μεταφυσικό στοιχείο της όρασής μου.

Σ‘ εσένα επιστρέφω μία μία τις αστροφεγγιές
που αξιώθηκα
κι εκείνα τα δωρεάν φθινόπωρα
τα πρωτοβρόχια της αγάπης
τη θέα του Αμίλητου
σ’ εσένα, τη Μαρία
από χρόνο ερειπωμένο
που τον κατάφαγαν τα δάκρυα
και τους παλιούς φεγγίζει παραδείσους.

2012    Τα θαύματα θυμώνουν όταν δεν τα πιστεύεις Ιστορίες και καταθέσεις ψυχής. Τα κείμενα του τόμου γράφτηκαν από Χριστούγεννα σε Χριστούγεννα. Εκείνο που τα συνδέει είναι το θαύμα. Το θαύμα που μπορεί να μετακινήσει το σκοτάδι. Να κάνει δυνατό το αδύνατο. Πραγματικό το μη πραγματικό. Όταν το άδικο περισσεύει. Να πιστέψεις στο θαύμα σημαίνει να προκαλείς το Αδύνατο.

2011    Γκρίζα πολιτεία Άρχισε να γράφεται το 1967, όταν φοιτούσα στο Παρίσι. Το μυθιστόρημα ανήκει στην δεκαετία του ’60, που την είπαν αμαρτωλή, συνταραγμένη από τα διεθνή γεγονότα της βίας και του αναρχικού ρομαντισμού. Ένα εύθραυστο κορίτσι, με πρόσωπο ραγισμένο από τις μνήμες των ερειπίων – αλλά και από το αναρχικό παρόν, θα βρεθεί στην καρδιά του Παρισιού και θα ζήσει την δική της περιπέτεια, ανάμεσα στα οδοφράγματα του Καρτιέ Λατέν και στα άσπρα νησιά της μνήμης. Κυκλοφόρησε το 1971

2011    Ζωή, μια μέρα μόνο Μια ιστορία αγάπης που διαδραματίζεται μέσα σε μια μόνο μέρα. Στη διάρκεια της μοναδικής αυτής μέρας, οι δυο εραστές θα ζήσουν ολόκληρη την εμπειρία της ζωής τους. Επιθυμία, οργή, αίμα. Για να φτάσουν στην απόλυτη αγάπη που ακυρώνει τον θάνατο.

2010    ΘΕΑΤΡΟ Ι Τέσσερα θεατρικά έργα που δεν έχουν παιχτεί. Όμως ο χρόνος της ζωής μου έγινε εύθραυστος και ήθελα να τους δώσω μια ‘στέγη’, μην τα σκορπίσει ο άνεμος μια μέρα. Το θέατρο υπάρχει μόνο ως ποιητική του πάθους, σε μια σχέση μυστηρίου με την ποιητική της ψυχής μας. Θα ήθελα να είχα γράψει μόνο θέατρο.

2010    ΘΕΑΤΡΟ ΙΙ  Συμπληρωμένη έκδοση. Πέντε θεατρικά έργα, Το Γυάλινο Κιβώτιο, Οι Σχεδίες, Αντιγόνη ή Νοσταλγία της τραγωδίας, Σ’ αποχαιρετώ με το φθινοπωρινό πρωτοβρόχι, Χάρτινο Φεγγάρι. Το καθένα έχει και μια δική του ιστορία γραφής και παράστασης. Τα τρία πρώτα γράφτηκαν στο Παρίσι. Κυκλοφόρησε το 1998

2010    Ναταλία και Χριστίνα Προσπάθησα να οδηγήσω την Ναταλία και την Χριστίνα σε ένα είδος αυτοανάλυσης, έτσι ώστε να συνειδητοποιήσουν τα λάθη τους, αλλά και την δύναμή τους, και να φτάσουν στην εσωτερική τους αλήθεια, που σημαίνει, στην απελευθέρωση του προσώπου τους. Κυκλοφόρησε το 1994, Επίσης, μεταφρασμένο στην αγγλική γλώσσα, κυκλοφορεί ως ebook από το Amazon

2010    Υψιπύλη η βασίλισσα του αίματος Το μυθιστόρημα ζωντανεύει έναν μύθο τριάντα τριών αιώνων και δίνεται μέσα από κύκλους τελετουργιών. Το αίμα, το πένθος, ο σπαραγμός, η κάθαρση και, τέλος, η αγάπη αποτελούν τους πέντε κύκλους της ψυχής ώσπου να φτάσει στο φως. Το πάθος των Λήμνιων γυναικών, που θα οδηγήσει στον ομαδικό φόνο. Το πένθος, ύστερα. Ο σπαραγμός. Η κάθαρση. Τέλος, η αγάπη, ως σύμβολο της αιώνιας ομορφιάς.

Σ’ αγαπώ και για σένα στον θάνατο μέσα 
με τη λύρα θα μπω
και αν η δίψα με καίει και αν ο πόνος
στις χιλιάδες τα χρόνια που θα ‘ρθουν μπορώ
σαν αστέρι που λάμπει στον δρόμο σου – σαν 
άνοιξη που ανθίζει από σένα
να σου τραγουδώ

2009    Υγρό φεγγαρόφωτο Ένα προμηθεϊκό μυθιστόρημα. Ο αθώος που συναντά στον δρόμο του την Μοίρα και πρέπει να αναμετρηθεί μαζί της. Με κίνδυνο της ζωής του, ένας σύγχρονος Προμηθέας θα σώσει κάποιο πανάρχαιο κειμήλιο, την Ιερή Χάρτα, όπου είναι χαραγμένα τα μυστικά του γενετικού υλικού, αυτά που θα λυτρώσουν τον άνθρωπο από τον πόνο. Ένα μυθιστόρημα για τον «εθισμό στο χάος» και για την κοινωνική αναλγησία. 

2008    Με τη λάμπα θυέλλης Ένας άνθρωπος απλός, καθημερινός, βρίσκεται ξαφνικά αντιμέτωπος με κάποια υπερφυσικά φαινόμενα, και απομονώνεται σε ένα νησί, προσπαθώντας να ξεδιαλύνει τα σημάδια που του στέλλει ο αόρατος κόσμος. Εκεί θα ζήσει τον έκλυτο βίο και μαζί τον απόλυτο έρωτα, θα ζήσει το ανεξήγητο και το μυστήριο, που θα τον οδηγήσουν στην αυτογνωσία. Το πρώτο μου υπερρεαλιστικό μυθιστόρημα. Κυκλοφόρησε το 1993

2007    Μαζεύω τα υπάρχοντά μου Συγκεντρωτικός τόμος έντεκα ποιητικών συλλογών και βιογραφικά στοιχεία. Είναι η διαδρομή της ζωής μου μέσα από την ποίηση. Τίποτα δεν μου ήταν πιο δύσκολο από το να γράψω για την ζωή μου. Για τα βήματα που με έφεραν από το ένα βιβλίο στο άλλο. Για τα γεγονότα που με χάραξαν, για τον πόνο. Η ποίηση ήταν πάντα το δομικό υλικό, το ακατέργαστο, των μυθιστορημάτων μου.

TWELFTH PASSAGE
Of Absence

If you do not exist how can I contain you, said I
When my body strained under your weight
But now that time has emptied my flesh
And distance diminishes
I hear the night stir like a wild animal
A riddled shell and
Your absence flows
Like the whitenesss of the Angel that promises
Whispering paradises
I gather up the things I will take with me
Some birth-blood
Two drops of April from your eyes
And a knapsack of moon for the journey
I gather my belongings — baggage of “no value”
A naked rose containing the desert
And a fragrance of burning night
In the midst of the sea
And that poem unwritten
Because it is wordless
The ultimate banishment of Absence.

2003    Ο Ιερός Ποταμός Είναι η ανεξιχνίαστη διαδρομή της ψυχής από τις πηγές του μύθου ως τις μέρες μας. Η διαδρομή της μυθικής, συνεχιζόμενης Περσεφόνης, με την μνήμη του Άδη, που θα συναντήσει στον δρόμο της τον άγιο με το ματωμένο ράσο. Ο Ιερός Ποταμός είναι ένα μαγικό ταξίδι προς εκείνο που δεν φαίνεται. Ο έρωτας δυο ανθρώπων που θα οδηγηθούν στα μυστικά μιας διαφορετικής αυτογνωσίας.

2002    Γράμμα στο γιο μου κι ένα άστρο  Αποτελείται από εικοσιένα Γράμματα, που μεταδόθηκαν από το Κρατικό Ραδιόφωνο και αγαπήθηκαν από τους ακροατές.  Ως εκπομπή και ως βιβλίο Το Γράμμα στον γιο μου κι ένα άστρο αγαπήθηκε από χιλιάδες παιδιά και μεγάλους. Ένα τρυφερό βιβλίο για την ψυχή του παιδιού, πώς θα ενταχθεί στον σημερινό κόσμο τον αλλοτριωμένο και αντιφατικό. Κυκλοφόρησε το 1982

2002    Η επέτειος των ρόδων Ένα μυθιστόρημα για την πιο ιερή ώρα της γυναίκας, την μητρότητα. Για την γυναίκα την ίδια την στιγμή που συνειδητοποιεί την δύναμή της, την υπεροχή της. Είναι ο ρεαλισμός της σκληρότητας του σύγχρονου κόσμου που συγκρούεται με αυτή την ποιητική ώρα της γυναίκας: την γέννηση του παιδιού της. Κυκλοφόρησε το 1987 με τίτλο “Υπεροχή”

2002    Το όραμα του Αλέξη Φερά Σε ένα απομονωμένο νησί, στην δεκαετία του ’60. Ένα νέο κορίτσι αναζητά την προσωπική της σχέση μαγείας με τα πράγματα, την πρώτη γνώση. Είναι το θάμβος και η αποκάλυψη των μυστικών που κουβαλά το σώμα.  Η πρώτη τραυματική εμπειρία, που θα οδηγήσει την ηρωίδα  στην ωριμότητα. Κυκλοφόρησε το 1960

2000    Λυκόφως της μοναξιάς Διηγήματα και ιστορίες που δοκιμάζουν τον άνθρωπο στην πιο γυμνή ώρα της αλήθειας του, στο λυκόφως της μοναξιάς του. Το βιβλίο απαρτίζεται από δύο ενότητες «Χριστουγεννιάτικα διηγήματα» και «Λυκόφως της μοναξιάς», που τις συνδέει η μοναχικότητα  και η απόδραση στον ονειρικό μονόλογο. Κυκλοφόρησε το 1991

2000    Είμαι ένα άστρο που κλαίει μονάχο Έντεκα θεατρικοί μονόλογοι. Παρουσιάστηκαν στο θέατρο Μάσκες το 1997-98. Πρόσωπα μοναχικά, καθημερινά, βιώνουν μιαν εύθραυστη πραγματικότητα, μιαν ανάγκη φυγής από το αβέβαιο παρόν. Τα συνδέει η μοναξιά και η νοσταλγία του χαμένου.

1999    Η Έκτη Σφραγίδα Κάποια υπερφυσικά φαινόμενα συμβαίνουν σε έναν μικρό τόπο, λίγο πριν από την καταστροφή του. Η Αδριανή, γοητευμένη από το μυστήριο που περιβάλλει τον τόπο αυτόν, προσπαθεί απεγνωσμένα να τον σώσει. Όμως δεν μπορεί. Μια αναφορά στην παράλογη  εμμονή καταστροφής του πλανήτη. Αλλά και στα αρχέγονα σημάδια της Αποκάλυψης. 

1999    Περπατώ κι ονειρεύομαι Τα περιπατητικά αυτά κείμενα μεταδόθηκαν από το Κρατικό Ραδιόφωνο το 1987 και στη συνέχεια έγιναν βιβλίο ως ποιητική πρόζα. Πρωινός μονόλογος και στοχασμοί πάνω στη ζωή και στον χρόνο, στη φθορά, στην εφημερότητα και στο αιώνιο, στην αναζήτηση της μαγείας που κρύβουν τα πράγματα.

1998    Και θέα προς το αμίλητο Ποίηση αφιερωμένη στη Μάνα. Στη Μάνα που έφυγε, στη Μάνα που έμεινε δίπλα μας σαν ίσκιος, στη Μάνα που κοιμάται στα όνειρα μας, και τριγυρνάει στους διαδρόμους της ψυχής μας κουβαλώντας τις μνήμες της τρυφερής ηλικίας.

Τα μεσάνυχτα έτοιμα από καιρό
Πακέτα ελαφριά
Εύθραυστα
Γεμάτα Ιουνίους και αγγίγματα δυσανάγνωστα
Οσμή σπιτιού από χειμωνιάτικη μέρα
Με τον άγγελο πίσω από το εικόνισμα

Η τελευταία κίνηση του χεριού αργή
Η τελευταία μοναξιά του καθώς
Τυλίγεται την καταιγίδα
Μια αφή αβάσταχτη
Σαν από σκοτωμένο αστροπελέκι
Πού πας; Πού θα πας τώρα;
Το σώμα να γέρνει κι όλο
Να λυγίζει πρωραίο
Σαν θαλασσινό στάσιμο
Κι η ματιά από χαίρε
Που καταργεί τις αποστάσεις.

1995    Σπίτι μου της Μικρασίας Είναι μια ποιητική προσέγγιση στο Σπίτι-Σύμβολο, μια αναφορά στις πηγές και στις ρίζες της γης εκείνης που έγινε η πατρίδα του αίματος. Αφιερωμένο στον Μικρασιάτη πατέρα μου. Κυκλοφόρησε το 1986

1995    Επί πτερύγων ανέμων Ποίηση. “Σπάνια στις μέρες μας έχουμε την ευκαιρία να χαρούμε τέτοιους στίχους λαμπικαρισμένους που κατάγονται από τους ψαλμούς, τέτοιες λέξεις “από βροντή και αστραπή”, που έχουν ως πρότυπο την ιεροπρέπεια της Βίβλου και τις ελλάμψεις της Αποκάλυψης”. Από κριτική του ποιητή Τάκη Βαρβιτσιώτη.

Τίποτα από τις δωρεές σου δεν ζήτησα
Μια φούχτα χώμα μόνο να σταθώ
Και μια ριπή άνοιξης ν’ αγαπήσω
Με τα πουλιά να ξανοιχτώ σαν νιότη
Και με φεγγάρι ολοστρόγγυλο
Μια νύχτα άσωτη του Ιουνίου
Να κυλιστώ ξανά στις πευκοβελόνες
Τίποτα δεν ζήτησα
Στάθηκα μόνο αντίκρυ σου
Ένα ρόδο φυτρωμένο στην πέτρα του χρησμού
Και στον πηλό μου τρεις φορές ο Άγγελος φύσηξε
Τον Ήλιο τον Νοητό
Να ευαγγελίσει την Έρημο

1995    Σώμα, θυμήσου όχι μόνο το πόσο αγαπήθηκες Εκείνη: Ένας άνθρωπος που αγωνίστηκε, που φώναξε τις ιδέες της, που έζησε την θυσία, αλλά και έφτασε στην απελευθέρωση του προσώπου της. Εκείνος: Ο γιος του παλιού μύθου. Ο αριστοκρατικός εραστής. Νικημένοι κι οι δυο από διαφορετικούς δρόμους, θα φτάσουν στην ομορφιά εκείνη που δίνει στα πρόσωπα η συμπόνια. Ένα μυθιστόρημα με τα τραύματα από τις μνήμες της Κατοχής. Κυκλοφόρησε το 1990.

1994    Οδυσσέας Ελύτης, Ένα όραμα του κόσμου Στους οραματισμούς της προσωκρατικής φιλοσοφίας στήριξα την εργασία μου αυτή. Στον Εμπεδοκλή και στον Ηράκλειτο. Στην δύναμη  του «Νου» του Αναξαγόρα, που «διεκόσμησε το χάος». Στήριξα ακόμα την εργασία μου στον Πλάτωνα. Η «Ανάμνησις» του χαμένου ουρανού ήταν η οδός για να βαδίσω. Γράφτηκε με την δική του βοήθεια. Κυκλοφόρησε το 1981

1992    Νικηφόρος Φωκάς Θρίαμβοι και δολοπλοκίες στο Ιερό Παλάτιο, εραστές της νύχτας, μάγισσες, επίδοξοι της εξουσίας που κινούνται στη σκιά. Ο Νικηφόρος Φωκάς είναι ο πιο σκληρός και δοξασμένος στρατηλάτης της αυτοκρατορίας. Ο ελευθερωτής της Κρήτης. Έζησε διχασμένος ανάμεσα στον όρκο του Θεού και στον έρωτά του για την αμαρτωλή Θεοφανώ.

1991    Απάντηση σ’ ένα γράμμα και μια τύψη Τα κείμενα γράφτηκαν για το Κρατικό Ραδιόφωνο και μεταδόθηκαν το 1982-83 σαν απάντηση στα αμέτρητα γράμματα που έλαβα από παιδιά και μεγάλους για την εκπομπή Γράμμα στο γιο μου κι ένα άστρο. Το βιβλίο απευθύνεται στον έφηβο που   υπάρχει σε μια σχέση μοναξιάς με τον κόσμο, σε μια αγωνία αναζήτησης του προσώπου του. 

1991    Η Μαρούλα της Λήμνου Μεσαίωνας. Ενετοκρατία. Ποιητές και ιστορικοί  παρομοιάζουν την Μαρούλα της Λήμνου με την Ιωάννα της Λωραίνης. Η ιστορία μάς άφησε πολύ λίγα στοιχεία. Προσπάθησα να ανασύρω από τους αιώνες το μισοσβησμένο άστρο της και να πλάσω μια μυθιστορηματική βιογραφία της, που αγαπήθηκε από παιδιά και μεγάλους. Κυκλοφόρησε το 1986 

1990    Δοξανιώ Η ιστορία μιας τρυφερής κόρης από τη Λήμνο. Γύρω στο 963. Tην παίρνουν σκλάβα να την πουλήσουν στον Χάνδακα, όμως αυτή κατορθώνει να γίνει κατάσκοπος του Νικηφόρου Φωκά. Συνεργάζεται μαζί του και ξεσηκώνει τους τρομαγμένους “κρυπτοχριστιανούς”. Παράλληλα με τον θρύλο της Δοξανιώς, το μυθιστόρημα ζωντανεύει όλη εκείνη την συναρπαστική περίοδο της βυζαντινής αυτοκρατορίας.

1989    Μυστικό Πέρασμα Πιστεύω πως ειναι ο πιο ουσιαστικός μου λόγος. Ποίηση αίματος, την είπα, “ένα ρόδο γυμνό να περιέχει την έρημο”. Αποτελείται από δεκατέσσερα περάσματα της ύλης και της κοσμικής ουσίας, περάσματα υπαρξιακά, όπου η ψυχή αναζητά τα σημάδια της, να τα πάρει μαζί της, αυτά τα σημάδια που κουβαλά σαν ουρανική μνήμη στα εγκόσμια τοπία της.

1984    Νύχτες του Φεγγαριού Στιγμές και γεγονότα από την παιδική μου ηλικία στην  Κατοχή που επί δεκαετίες έβγαιναν μεταποιημένες μέσα στα όνειρά μου. Το 1984, καλοκαίρι στην Λήμνο, μάζεψα όλα αυτά τα όνειρα και τα έκανα βιβλίο, για να λυτρωθώ. Σήμερα βρίσκω τα βιώματα εκείνα σε όλα τα κατοπινά βιβλία που έγραψα. 

1984    Περπατώ και ονειρεύομαι Η ποίηση αυτής της συλλογής είναι λίγο από όλα τα βιβλία που έγραφα εκείνο τον καιρό. Ή, τα βιβλία έβγαιναν από την ποίηση. Ο ποιητής Έκτωρ Κακναβάτος είχε γράψει: “Ο ποιητικός σφυγμός της Μ.Λ.Π και η ποιητική εκδοχή του, με αφορμή το Περπατώ και ονειρεύομαι, σηματοδοτείται απο μια ροή, από ένα ρου που είναι του Ηράκλειτου, του Εμπεδοκλή, ένας πλους στα εγκόσμια νερά με μια μυστική ρότα από τον χαρτη σε “ασυνήθεα χώρον”

Ένα τοπίο είμαι
Από το αίμα παλιάς θυσίας.

Πρωί και περπατώ στο Παλατίνο
Πέτρες και πλίνθοι
Κι ένα χέρι που έμεινε έξω απ’ τη φθορά
Πρωί και περπατώ στο Καπιτώλιο
Με τον Καλλιγούλα να διαγράφει
Φανταστικούς δρόμους από φρέσκο και άστρα.
Πρωί και περπατώ στην αφαίρεση
Στην απουσία του χρόνου
Διασχίζω τα στρώματα των καιρών
Πολιτείες νεκρές και ασύλητοι τάφοι
Λαμπερά πετρώματα όπου σιωπούν oι ψυχές πονεμένες.

Διασχίζω τη μνήμη των στοιχείων
Τη χαραγμένη μέσα μου
Και ξυπνώ την όραση των χεριών μου
Ν’ αγγίξουν
Σαν σταγόνες φεγγαριού
Το πέρασμα.

1980    Ο Ορφέας στο μαγεμένο δάσος Μύθοι και παραμύθια από τις λαϊκές παραδόσεις μας. Τα συνδέει το θαύμα και ο πόνος της αγάπης που ωριμάζει το πνεύμα και δοκιμάζει την δύναμη της ψυχής. Τα συνδέει ακόμα το μαγικό στοιχείο που είναι η ποίηση ολόκληρης της λαϊκής μας παράδοσης.

1979    Το παιδάκι εκείνο ήταν ένα άστρο που έσβησε Η ποιητική αυτή συλλογή γράφτηκε για να κατευοδώσει το μικρό παιδάκι στον επάνω δρόμο του, αυτόν τον χωρίς γυρισμό.

Το γράμμα τούτο δεν είναι το τελευταίο
Θα υπάρχεις, παιδί
Εκεί στη βαθιά ρωγμή
Ανάμεσα στον κόσμο και στην άβυσσο
Εκεί στη βαθιά συνείδηση
Ανάμεσα στην πληγή και στο αίμα
Θα υπάρχεις
Μέσα στο άνοιγμα του καιρού που χώρισε στα δυο
Την ύπαρξή μου
Εσένα κι εμένα
Θα υπάρχεις όσο τα μάταια και τα ψευδή
Θα στηρίζουν τις ρίζες του κόσμου
Πάνω στην άγρια νύχτα
Άγγελος τρυφερός
Ως την ύστατη γνώση
Σ’ ευχαριστώ που σ’ αγάπησα
Μέσα στο θάνατο.

1975    Στους προδομένους καιρούς μας  Ποιήματα που γράφτηκαν στα δύσκολα χρόνια της χούντας με τον φόβο που βιώναμε και τις ενοχές της σιωπής.

Ο έφηβος με τα δεμένα μάτια
μ’ ένα πηγάδι ματωμένη άνοιξη στον κρόταφο
μ’ ένα όχι στον τελευταίο του ήλιο
Αίμα που κυλά κάτω απ’ την σημαία
της εξέγερσης

1973    Το φως του προσώπου σου Είναι η πιο καθαρή μου ποίηση, η πιο ουσιαστική. “Άσμα ασμάτων” την είπε η κριτική. Και είναι αφιερωμένη στη γέννηση του παιδιού μου.

Από πού έρχεσαι
Δε σε ρωτώ
Η μνήμη σου κοιμάται στα σπάργανα
Μα ξέρω πως φέρνεις μαζί σου αιώνες
Φωτός
Πως τα χέρια σου άγγιξαν
Τον ευαγγελισμό του κόσμου
Κι η γνώση γραμμένη στη μικρή σου ύπαρξη
Οράματα και πεμπτουσία.

1969    Τοπία Εφηβείας, ποιήματα του Quartier Latin Περπατώ στο boulevard Saint Michel, στον γραφικό Σηκουάνα, στη Rue des Feuillantines. Στους βροχερούς δρόμους του Παρισιού ζω τα έρημα τοπία της εφηβείας μου και αυτό είναι ό,τι πιο μαγικό έχω ζήσει. Ο χαμένος μου χρόνος γίνεται μια αστείρευτη ποίηση. “Χρόνος χαμένος και κερδισμένος”. Ποιήματα από την συλλογή διάβαζαν οι φοιτητές στην περίοδο της Χούντας σε συγκεντρώσεις λίγο πριν την εξέγερση.

Μίλησε, πες ένα λόγο
Ένα τόσο δα λόγο αγάπης ή μεταμέλειας
Από παντού μας κυκλώνει η νύχτα
Ανεβαίνει αργά στα χείλη μας
Στα κόκαλά μας
Κι η πόρτα τρίζει απ’ τον άνεμο και τη σιωπή σου, Ακούς;
Ένας γρύλος μονάχα στον κήπο  Κι εμείς
Ο θόρυβος σταμάτησε στη λεωφόρο
Ένας γρύλος κι εμείς
Καταμεσής στην καρδιά του κόσμου!
Εμείς οι δυο κι η καρδιά του κόσμου.
«Το σώμα σου τρίζει σαν από άμμο πυρή» μου είπες.
«Το σώμα σου είναι το σύνορο των πραγμάτων» μου είπες.
Τώρα έτσι καθώς κοιτάζω το πρόσωπό σου
Είναι σαν να μην υπήρξα  Σαν να μην υπήρξες
Η μοναξιά ανάμεσά μας
Ανάμεσα στο σύνορο της καρδιάς και των πραγμάτων
Η απουσία
Και τα ρούχα σου γεμάτα χώμα
Ένα χώμα που μυρίζει τον ιδρώτα του κορμιού σου

Μίλησε Μίλησε Πες ένα λόγο λοιπόν
Τίποτα τίποτα πιο δικό μας
Απ’ ό,τι για πάντα χάσαμε.

1968    Χάρτινα πρόσωπα Καρδιά χούντας. Με τον φόβο να μπαίνει από όλες τις χαραμάδες σαν από σελίδες του Κάφκα. Είναι η αδυνατότητα των προσώπων να ζήσουν σε έναν κόσμο παράλογο και εχθρικό. Όχι γιατί είναι ανίκανα από μια προσωπική τους ενοχή, αλλά γιατί ο ίδιος ο κόσμος όπου ζουν τους αρνείται. Όμως αυτή η συνείδηση του Αδύνατου είναι η πιο δυνατή αίσθηση της ύπαρξης. 

1965    Μικρό κλουβί Γράφτηκε στην ταραγμένη δεκαετία του ’60. Τότε που προσπαθούσαμε να βγούμε από τα τραύματα της μετακατοχικής εφηβείας. Τότε που μας παίδευε η προδομένη αθωότητα και η ενοχή της χαράς.  Με την άρνηση και τον υπαρξιακό μηδενισμό του Σαρτρ να φτάνει ως τα ερημικά βράχια της δικής μου ζωής. Ο ανάπηρος ήρωάς μου θα βιώσει όλες αυτές τις εμπειρίες.

1963    Μικροί Κόσμοι Οι έφηβοι καιροί που μονολογούσα τους στίχους του Έλιοτ στα ακρογυάλια της Λήμνου με βγάζουν στους Μικρούς Κόσμους. Η επίδραση είναι εμφανής.  Με αυτά τα «ελιοτικά» παραληρήματα αποχαιρετώ όσα έχασα, την μαγεία της πρώτης μου νιότης στο νησί. Ή ίσως, έντρομη από την πραγματικότητα που ζω, επιστρέφω εκεί. Επιστρέφω με την ποίηση. Μια ποίηση από ρυτίδες.

Κάθε πρωί
Το τραγούδι του νεκρού αδερφού
Θα σε ξυπνά απ’ τη στάχτη.

Ποτέ δεν σκέφτηκες τη λαβωματιά π’ άφησε πίσω μας
Κείνο το καλοκαίρι
Το πουλί με τις πέτρινες φτερούγες
Κι οι βάρκες του Σήφη αραγμένες στο ακρογιάλι της Χρύσης
Άθλια ξύλα για να ταξιδεύουν οι νεκροί
Κείνο το καλοκαίρι είχε γεμίσει ο κήπος τρυφερά πουλιά

Τι γύρευες;
Τα μάτια μας γεμάτα σβησμένα κερά
Από μέρες που δεν ζήσαμε
Τι γύρευες πάνω στα σαπισμένα ξύλα
Που δεν ταξίδεψαν ποτέ;

1961    Σπουδή Είναι η μύησή μου στην γνώση του πόνου και της φθοράς. Ο χρόνος γίνεται μια τυραννική έννοια που σκάβει σε βάθος την ψυχή μου. Γίνεται μια καινούρια αγωνία που στα κατοπινά χρόνα θα την πω υπαρξιακή.

Όταν μπαίνω στο παλιό μου σπίτι
Γεμίζουν οι κάμαρες πουλιά
Και στις γλάστρες νωπή
Η μνήμη ανθίζει οπτασίες
Ο χρόνος κλειδωμένος στα συρτάρια
Ευωδιάζει λησμοσύνη
Χαλασμένο το φως στο φυτίλι της λάμπας
Στοιβάζει τις σκιές στους γδαρμένους τοίχους
Στοιβάζει τη σιωπή στη σιωπή
Εκεί που άφησα το τρυφερό σου πρόσωπο
Υπάρχει μια πληγή από λήθη
Τα πουλιά που κρατούν στα ράμφη τους
ένα κομμάτι θάνατο
Είναι ό,τι απόμεινε απ’ το παλιό μου το σπίτι

1959    Συναντήσεις Με ποίηση ξεκίνησα και ξέρω πως μόνο μέσα από την ποίηση μπορώ να  αναζητώ την διαίσθησή μου για τον κόσμο και για την ύπαρξη, είπα. Είναι η πρώτη μου ποιητική συλλογή που γράφτηκε όταν ακόμα ζούσα τα βράχια του νησιού, ή, αλλιώς, “Είναι η ώρα η πρώτη. Μια σχέση μαγείας – αλλά και αγωνίας – με τα πράγματα”.

Πού θα ‘βρουμε έναν επίδεσμο ήλιο
Να δέσουμε τις πληγές

                             Φιλοκτήτης

(…)
Βόγκος κι ερημιά
Βόγκος και ικεσία στη βραχοσπηλιά
Ούτε η βρύση του Λυκίου Απόλλωνα
Το φρυγμό σου δεν δρόσισε
Μα οι αλγηδόνες, πληγωμένε,
Ταξιδεύουν ακόμα τους στεναγμούς σου
στην αναλγησία των Αχαιών
Ταξιδεύουν την ερημιά σου
Στα βήματα των ανθρώπων
Κι όπως το φίδι σέρνει τη μορφή σου
Στη σπηλιά των αιώνων
Τυλίγει στο κορμί του τον κύκλο της ανθρώπινης συμφοράς
Τυλίγει στην κατάρα του τη φωνή
Της ανθρώπινης αδικίας

Κι απλώνουν δυο χέρια πάνω από κάθε ικεσία
την ικεσία σου
Σφίγγουν δυο χείλη πάνω από κάθε σπαραγμό
τον σπαραγμό σου
Στην ερημιά
Στην εγκατάλειψη
Φιλοκτήτη!