Η Αγια-Σοφιά δεν είναι μόνον ένας χριστιανικός ναός που μαρτύρησε, είναι σύμβολο της Οικουμένης, σύμβολο του Ελληνισμού, και τα 567 χρόνια της σιωπής της είναι “ως η ημέρα η εχθές” του ψαλμωδού.
Όμως το θέμα δεν είναι μόνον Ελληνικό. Πιστεύω πως αφορά σε ολόκληρο τον χριστιανικό κόσμο και ιδιαίτερα στη Δύση, που θα ξεπλύνει έτσι, στο ελάχιστο, την ιστορική της ενοχή, για την εγκατάλειψη του Παλαιολόγου όταν τον άφησε αβοήθητο στην ύστατη αγωνία του. Ενώ ο τότε Πάπας είχε υποσχεθεί την επικουρία – έναντι της ενωτικής λειτουργίας του filioque.
Πιστεύω πως αν ο ταραγμένος σημερινός κόσμος θα έχει κάποιο μέλλον, αυτό θα πρέπει να στηριχτεί στον αμοιβαίο σεβασμό για τα μέγιστα θέματα τα ιερά του κάθε λαού.
Πριν από είκοσι τόσα χρόνια ο συγγραφέας Ισμαήλ Κανταρέ, στο περιοδικό του Παρισιού “Nouvel Observateur” έγραφε για την μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί. Είχε πει ακριβώς: “Πρόκειται, μου φαίνεται, για μια παγκόσμια έγνοια των καιρών μας: Οι δύο μεγαλύτερες θρησκείες του κόσμου στεγασμένες στο ίδιο κτίριο».
Τότε έγραφα το μυθιστόρημά μου “Πήραν την Πόλη, πήραν την” και του είχα απαντήσει πως: “ο λόγος του ήταν βέβηλος, ανίερος και ασεβής. Και πως δεν μπορεί να αγγίζει σύμβολα τόσο μεγάλα και τόσο ιερά για ένα λαό, σύμβολα που τα καθαγίασε η θυσία. Το ότι είναι βουβή και σκοτεινή η Αγία Σοφία και ζει τη νύχτα του θρύλου της πεντακόσια τόσα χρόνια, αυτό ανήκει στα δεδομένα της Ιστορίας. Όμως, να μιλάμε φιλολογικά για την τύχη της σήμερα, αυτό είναι ασεβές. Και εάν ποτέ έρθει μια παρόμοια στιγμή, τότε το θέμα δεν θα ανήκει στον “Αλβανό αρχιεπίσκοπο και στον Έλληνα ή Τούρκο πρέσβη”, αλλά, πιστεύω, σε ολόκληρο τον χριστιανικό κόσμο, γιατί σήμερα η Αγια-Σοφιά είναι σύμβολο οικουμενικό”.
Αυτό που μας πονά, μας διαμορφώνει. Και αυτό που μας πονά, έχουμε χρέος να το υπερασπιστούμε. Στο βάθος υπερασπιζόμαστε την ιστορική αλήθεια και τον σεβασμό.
Στο μυθιστόρημά μου “Πήραν την Πόλη, πήραν την”, έχω καταγράψει λεπτό προς λεπτό (και μόνον από αυτόπτες χρονογράφους) όλα τα στοιχεία εκείνα που αφορούν στην τότε στάση του Πάπα που ματαίωσε την επικουρία ενώ ήταν υπόσχεσή του στον αυτοκράτορα.
Ο προηγούμενος Πάπας, Ιωάννης Παύλος Β’, ήρθε στην Ελλάδα και ζήτησε συγνώμη, ύστερα από τόσους αιώνες, για τους βανδαλισμούς των πρώτων σταυροφόρων στην Αγια-Σοφιά, το 1204.
Σήμερα ζητάμε να αποφευχθεί ένας διαφορετικός βανδαλισμός. Όχι σε άψυχα του χρυσού και του σμάλτου, αλλά βανδαλισμός στην ιστορική Αλήθεια στην ιστορική Μνήμη στον Σεβασμό των λαών.