Σε χαιρετώ άγιο φως!
Κάποιος με κοιτάζει ακόμα. Γνοιάζεται για μένα ακόμα.
Αυτό που βρίσκω τόσο θαυμάσιο!
Μπορεί κανείς να μιλά ακόμα για τον χρόνο;
Είναι καιρός που δεν σε είδα, Ουίλλυ. Που δεν σε άκουσα.
Μπορεί κανείς;
Ουίννυ
Πολλές φορές μας συμβαίνουν πράγματα που παραμένουν μέσα μας ανεξήγητα. Και αν σκύψουμε πάνω τους να τα δούμε από κοντά, να καταλάβουμε, τότε τα ερωτήματα μας όχι μόνο θα μεγεθύνουν το Ανεξήγητο που τα καλύπτει, αλλά και θα μας ρίξουν σε δρόμους του μυαλού δύσβατους και εύθραυστους να αναζητάμε εναγωνίως μια απάντηση.
Όταν κάποτε βίωνα το πένθος της ύπαρξης από μια απώλεια που μου είχε στοιχίσει την ψυχή μου, είχα βυθιστεί σε μια σιωπή άφεγγη και εκείνο που ήθελα ήταν να διαβάζω μόνο τα βιβλία του Samuel Beckett. Είχα χαρτογραφήσει βήμα βήμα την άβυσσο του έργου του, αυτή που την είπε ανυπέρβατη, μια ελλιπής καμπύλη “άνω και κάτω μία” όπως την είπε ο Ηράκλειτος, και περπατούσα με τις ώρες, “άνω και κάτω”, περπατούσα ή ακροβατούσα ατέλειωτα πάνω στις αιωρούμενες γραμμές της, και επέστρεφα πάντα στο ίδιο σημείο, αφού η καμπύλη από σημεία μόνο αποτελείται. Αυτό ήθελα.
Είχε ήδη προηγηθεί η μετάφραση του θεατρικού του έργου “Ω οι ωραίες μέρες”, που με πάθος ιερό είχα κάνει, και ήμουν ακόμα και για πάντα βυθισμένη στην υπαρξιακή ποίηση του λόγου του. Ένιωθα “εθισμένη” στην ψυχική διάλυση που μου είχε προκαλέσει, λέξη λέξη να αποσυνθέτω το πεπρωμένο της ύπαρξης και να φτάνω πάντα στο ίδιο σημείο της δικής του όρασης προσπαθώντας να καταλάβω τη σκέψη του, να μπω στα σύμβολα που χρησιμοποίησε, στον δύσβατο υπερρεαλισμό των ποιητικών του οραμάτων για να μπορέσω να βρω μια απάντηση στη δική μου αγωνία.
Σε εκείνον τον χρόνο της απουσίας και της μπεκετικής αβύσσου, έγραψα το βιβλίο μου “Samuel Beckett – Η εμπειρία της υπαρξιακής οδύνης”. Πάνε τριάντα τέσσερα χρόνια. Και το έγραψα με το ίδιο ιερό πάθος με το οποίο είχα κάνει και τη μετάφραση.
Όμως γράφοντας το βιβλίο και περπατώντας ατέλειωτα τις αβύσσους του θεατρικού λόγου του, ή πιο βαθιά, της όρασής του, βγήκα από την άβυσσο.
Με την τελευταία λέξη του βιβλίου μου που έγραψα, διαπίστωσα πως είχα βγει από τα αδιέξοδα του έργου του, αυτά τα σκοτεινά υπαρξιακά αδιέξοδα που ήταν μια προέκταση των φιλοσοφικών αδιεξόδων της δυτικής διανόησης.
Και ήταν τότε που ευθύς ένιωσα την ανάγκη να αναζητήσω τα οράματα της ελληνικής υπέρβασης, της ελληνικής Αρχής της έμπλεης στο δικό μας φως. Και σε αυτό με βοήθησε η μεγάλη υπερβατική ποίηση του Οδυσσέα Ελύτη. Αλλά και ο ίδιος ο Ελύτης που με βοήθησε να γράψω το αμέσως μετά βιβλίο μου “Οδυσσέας Ελύτης – Ένα όραμα του κόσμου”.
Κοιτάζω τώρα το βιβλίο μου εκείνο “Samuel Beckett – Η εμπειρία της υπαρξιακής οδύνης” και αισθάνομαι δέος στη σκέψη πως θα κυκλοφορήσει ξανά. Γιατί ετοιμάζεται να επανεκδοθεί. Και δεν είναι αυτό που με τρομάζει πιο πολύ αλλά το γεγονός ότι θα βγει από τη σιωπή του χρόνου, από την αφετηρία του εκείνη που ήταν κομμάτι της ψυχής μου, και θα συναντήσει ένα τελείως διαφορετικό αναγνωστικό κοινό, γενιές νέες που έζησαν την έπαρση της τεχνολογίας και την κατάρρευση των αξιών. Την ηθική απαξία του ανθρώπου.
Και τώρα έρχομαι στα “ανεξήγητα” που μπορεί καμιά φορά να μας συμβούν.
Όταν κυκλοφόρησε το βιβλίο τότε, μια φοιτήτρια μου έγραψε ένα γράμμα όπου έλεγε: “Τον τελευταίο καιρό ζούσα τον σπαραγμό μιας μεγάλης απώλειας και το βιβλίο σας αυτό για τον Samuel Beckett με βοήθησε να ξεπεράσω την απώλεια, να βγω από το αδιέξοδο του πόνου που ζούσα”.
Έμεινα άφωνη. Ποια σχέση θα μπορούσε να έχει ο Samuel Beckett με τον πόνο της απώλειας της φοιτήτριας! Αυτό παίδεψε το μυαλό μου κάμποσο καιρό, για να καταλήξω να πω πως, ναι, μπορεί και να έχει. Ναι, θα μπορούσε να έχει κάποια σχέση. Ναι, σίγουρα έχει κάποια περίεργη σχέση. Και να ο συλλογισμός, λίγο έξω από τη λογική, αλλά συλλογισμός. Όταν εγώ έγραφα το βιβλίο μου, προσπαθούσα να βγω από τον πόνο της δικής μου απώλειας. Και ίσως, λέω ίσως, πέρασα μέσα στο κείμενο και πέρα από τις λέξεις, μέσα στη σιωπή που συνέχει τις λέξεις, πέρασα “ίσως, λέω πάλι” την υποσυνείδητη προσπάθεια μου να βγω από το αδιέξοδο της μπεκετικής αβύσσου, όση ποίηση και μαγεία κι αν είχε ο λόγος του, μιας αβύσσου που την είχα ταυτίσει με το προσωπικό μου βίωμα. Και αυτό, ακριβώς αυτό, και με την ίδια υποσυνείδητη διεργασία, το “έλαβε” η φοιτήτρια με τις αδιόρατες κεραίες της δικής δικής της διαίσθησης.
Και κάτι ακόμα. Τότε που ζούσα την απώλεια τη δική μου, το έργο του Samuel Beckett ήταν αυτό που με βοήθησε να βγω στο φως. Θα μπορούσα να είχα μείνει για πάντα εκεί στην απώλεια του σκοταδιού. Και τώρα, τόσα χρόνια μετά, πάλι το έργο του Beckett αναζήτησα για να μπορέσω να βγω από τη σημερινή μου απώλεια ή έστω να την κάνω πιο βατή, πιο ήρεμη.
Και πήρα να γράψω κάποια καινούρια κείμενα για το βιβλίο εκείνο, να συμπληρώσω κάποια κενά, να προσθέσω λίγα αποσπάσματα από τα πολύτιμα γράμματά του που έχω. Στην ουσία, είχα ανάγκη να βυθιστώ και πάλι στο έργο του. Και αυτό έκανα.
Από το ίδιο εκείνο κείμενο του βιβλίου δεν θέλησα σχεδόν τίποτα να αλλάξω. Γιατί τα κείμενα που γράφονται μέσα στο πένθος της ύπαρξης είναι ιερά. Άσχετα με την όποια λογοτεχνική τους αξία. Αν και το συγκεκριμένο βιβλίο είχε φανατικούς αναγνώστες. Και, νομίζω, έχει ακόμα. Πολλοί μου τηλεφωνούν ζητώντας όσο όσο ένα αντίτυπο. Μου τηλεφωνούσαν από τότε, όταν το βιβλίο είχε εξαντληθεί. Όμως εγώ δεν βιαζόμουν. Αφού χάρισα όλα σχεδόν τα αντίτυπα που είχα, περίμενα υπομονετικά να έρθει η στιγμή.
Υπάρχει η στιγμή για το καθετί. Ούτε πριν, ούτε μετά. “Τώρα είναι η στιγμή να τραγουδήσω” λέει η Ουίννυ.
Και εγώ συνειδητοποιώ πως, από τότε που έκανα τη μετάφραση “Ω οι ωραίες μέρες” και έτσι όπως λειτούργησε μέσα μου ο ποιητικό λόγος του Samuel Beckett, υπάρχω πάντα σε μια παράλληλη τροχιά με την Ουίννυ.
Το κείμενο αυτό δημοσιεύεται για την επέτειο των 25 χρόνων από τον θάνατό του Samuel Beckett. Μια μεγάλη διάνοια που έλαμψε στο κοσμικό στερέωμα αινιγματική και δύσβατη και άνοιξε δρόμους από μνήμες κοσμογονικές και υπερβάσεις του μυστηρίου. Το μεγάλο προφητικό έργο του έδωσε τη γυμνότητα του σύγχρονου ανθρώπου, την απαξία, την προϋπαρξιακή περιπλάνηση του πνεύματος στις αβύσσους του χρόνου, την ερημία και την αγγελία μιας ερημωμένης επαύριο της ζωής.
Υστερόγραφο:
Στα μικρά κείμενα που έγραψα για την επανέκδοση του βιβλίου “Samuel Beckett – Η εμπειρία της υπαρξιακής οδύνης”, αναφέρομαι στην μετά τον θάνατό του προσέγγισή μου στο έργο του, καθώς και στις επιστημονικές έρευνες που γίνονται για την χρησιμοποίηση του έργου αυτού στην κλινική ψυχανάλυση. Ποιος ξέρει τι το αύριο μας επιφυλάσσει να δούμε. Και μην ξεχνάμε αυτό που είπε ο Φρόιντ: “Όσο βαθιά και αν κατέβω στην ανθρώπινη ψυχή, βρίσκω εκεί τον Ποιητή που έφτασε πριν από μένα!”
Αναρτήθηκε στο FRACTAL Δεκέμβριο 2014