μαρτυρία

Τώρα γνωρίζουμε τι είναι ικανός να διαπράξει ο άνθρωπος.

Ο αστυνομικός με το χέρι στην τσέπη. Στην καρδιά του πολιτισμένου πλανήτη. Γιατί ο πολιτισμένος άνθρωπος με την αδρανή και παθητική στάση του φρόντισε ώστε η εικόνα του μίσους να γίνει “θέαμα” και, ίσως, “τροφή της φαντασίας”. Έτσι που η φαντασία σε γενιές παιδιών και εφήβων να αποκτήσει την περίεργη – ή και διασκεδαστική – νοσηρότητα του εθισμού.
Γράφει σε μια συνέντευξή του ο μέγας διανοητής George Steiner, ύστερα από τα φρικτά εγκλήματα του Β’ παγκοσμίου πολέμου: “Τώρα γνωρίζουμε τι είναι ικανός να διαπράξει ο άνθρωπος”. Και συνεχίζει τον συλλογισμό του: “Δεν γνωρίζαμε τότε ακόμα πως μπορούσε κάποιος να τραγουδά Σούμπερτ το βράδυ και να βασανίζει ανθρώπους το πρωί”. Αυτή την εικόνα μου δίνει ο αστυνομικός με το χέρι στην τσέπη.

Εδώ και χρόνια έκανα αναρτήσεις και δημοσιεύσεις (εγώ η ασήμαντη) για να πω πως: είναι λάθος να δίνονται στο τηλεοπτικό γυαλί όλες οι ανατριχιαστικές λεπτομέρειες κάθε εγκλήματος, ξανά και ξανά. Ώσπου να γίνουν θέαμα. Και το θέαμα, εθισμός. Και ο εθισμός, απάθεια. Και αν πάμε πιο πέρα: να γίνουν νοσηρή διαστροφική ηρωοποίηση.
Αυτές πουλάνε, ήταν η απάντηση κάθε φορά.

Πότε θα το καταλάβουν οι χώρες του πολιτισμένου κόσμου πως όλες οι τέχνες και όλες οι ανθρωπιστικές επιστήμες ακυρώνονται μπρος σε μιαν εικόνα σαν αυτή που είδαμε τούτες τις μέρες.

Τρεις απαντήσεις σε σχόλια αναγνωστών:

“Ο ενήλικας έχει ήδη διαμορφώσει το πρόσωπό του – θα νιώσει “κόμπο στο λαιμό”, όπως λες, ναι, και φρίκη. Και κάποιες φορές θα επαναστατήσει (χωρίς αποτέλεσμα) Το νόημα της ανάρτησης μου είναι: για το παιδί για τον έφηβο για το νέο τρυφερό και αδιαμόρφωτο ακόμα άτομο, που εθίζεται σιγά σιγά, και άθελά του προχωρά σε μια μιμηδική εξομοίωση. Να είσαι καλά, Μυρίνη”

“Σε ευχαριστώ Νίκο. Θα πω μια απαισιόδοξη έκφραση πως ίσως και να είναι λίγο αργά. Θεωρώ πως έχει ήδη συντελεστεί αυτή η “μιμηδική εξομοίωση” με το τέρας σε κάποια άτυχα παιδιά από τις νέες γενιές. Όμως τουλάχιστο ας μην συνεχιστεί αυτή η -ξανά και ξανά- εμμονή επίδειξης του συμβάντος -ως θεάματος- επειδή πουλάει ως είδηση, έλεος. Τι δεν καταλαβαίνουν.”

“Ακριβώς γι’ αυτό προσπάθησα να μιλήσω στην ανάρτησή μου, Κατερίνα, Katerina Fikari, για τον μιιθριδατισμό. Και, με αυτή την εμμονή προβολής -ξανά και ξανά- των ανατριχιαστικών λεπτομερειών, δημιουργείται μια εξοικίωση – που προχωρεί στον εθισμό – κι ακόμα πιο πέρα στη μιμηδική εξομοίωση, προπαντός στο νέο άτομο στον έφηβο στον τρυφερό ακόμα ψυχισμό.

Αναρτήθηκε στις 29 Μαϊου 2020, για το συμβάν του αστυνομικού που πάτησε στον λαιμό τον αφροαμερικανό

ΒΙΒΛΙΚΕΣ ΕΙΝΑΙ ΠΙΑ ΟΙ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΕΣ ΣΤΟΝ ΛΑΒΩΜΕΝΟ ΠΛΑΝΗΤΗ ΜΑΣ. Πρώτα ο Αμαζόνιος, τώρα η Αυστραλία. Εκατομμύρια ζώα καίγονται καθημερινά, κατατρεγμένα και αβοήθητα, πλάσματα μιας απέραντης ερημίας.
Και ο Άνθρωπος ανήμπορος να αναχαιτίσει το Κακό.
Μια ασύλληπτη μια τρισμέγιστη Ποίηση που τόσο σοφά κρατούσε την ισορροπία της ζωής.
Αναρωτιέμαι μήπως είμαστε όλοι ένοχοι, μόνο και μόνο γιατί δεν τον προστατέψαμε αυτόν τον από παντού χειμαζόμενο πλανήτη. Χρόνια τώρα ασυλλόγιστα τον καταστρέφει ο Άνθρωπος. Δεν τον σεβαστήκαμε και δεν τον ευμενίσαμε για το Κακό που εμείς του κάναμε. Κι ας αγωνιούσαν γι’ αυτό κάποιες ομάδες ανθρώπων.
Δεν τον ευμενίσαμε. Πάει να πει, δεν ζητήσαμε ποτέ συγνώμη για την καταστροφή που εμείς προκαλέσαμε, όπως γινόταν στην αρχαιότητα. Σήμερα οι καταστροφές πια γίνονται σαν μη αναστρέψιμες. Και πουθενά καθαρμός στην διαπραχθείσα Ύβρι. Τόση ενέργεια ζωής χάθηκε, χάνεται κάθε στιγμή. Ενέργεια. Τόση ανάσα ζωής. “Η ενέργεια ζώντα ποιεί πάντα”, είπε ο Αριστοτέλης. Κι ας ισχυρίζεται ο Dawkins πως, ως άνθρωποι, “είμαστε μηχανές επιβίωσης”. Και τώρα ένας απέραντος θάνατος.
Όταν ο άνθρωπος ζούσε σε πρωτόγονες εποχές και έβγαινε στο κυνήγι να σκοτώσει κάποια ζωντανά για την επιβίωσή του, πριν σημαδέψει με το τόξο του, ζητούσε συγχώρεση. Αντίθετα με τον πολιτισμένο κόσμο μας όπου επικρατεί η αλαζονεία.
Και κάτι τελευταίο. Στο μυθιστόρημά μου “ Η Έκτη Σφραγίδα” (που δεν κυκλοφορεί – και που είχε βασιστεί στα εδάφια της Αποκάλυψης), υπήρχε μια αρχαία πηγή, σε χώρο τελετουργιών, που το νερό ανάβλυζε μέρα νύχτα. Και όταν πήγαν οι μπουλντόζες να την καταστρέψουν, η πηγή “αυτοκτόνησε”. Κύλησε στα έγκατα της γης. Παράλογο; Μεταφυσικό; Πραγματικό; Δεν μπόρεσα με τίποτα να μεταπείσω την ηρωίδα μου, την Αδριανή, επέμενε πως η πηγή “αυτοκτόνησε”. Πόσο φανταστικά είναι άραγε κάποια μυθιστορήματα.
Σήμερα όλος ο πλανήτης στενάζει. Γιατί, όταν ένας τόπος ωδίνει, “πάσα η Κτίσις συστενάζει και συνωδίνει”.
Το Κακό, όταν του ανοίξεις τον δρόμο, δύσκολα σταματάει.
Όμως ας ελπίσουμε πως το κοσμογονικό αυτό Κακό κάπου θα σταματήσει.

ΜΙΑ “ΔΙΑΝΟΗΤΙΚΗ ΟΜΙΧΛΗ”, που την άκουσα σε τηλεοπτική εκπομπή, με έβαλε σε σκέψεις. Ο επιστήμονας, που μιλούσε στην τηλεόραση, με σοβαρότητα την τοποθέτησε λίγο πριν από την μελαγχολία και την κατάθλιψη που δημιουργούν στο μυαλό τα social media. Και με απασχόλησε.

Ποιος αντέχει να δει όλο το φάσμα των ειδήσεων. Πρέπει να έχει κανείς εθισμό στο φρικαλέο και στο ειδεχθές για να μπορεί να ακούει ξανά και ξανά για το έγκλημα που έγινε. Και κάθε μέρα γίνονται πια δυστυχώς. Ξανά και ξανά για τον τρόπο που έγινε. Ξανά και ξανά για το τι είπε η θεία, η γειτόνισσα, η ερωμένη. Λες και “είδηση” είναι μόνο το φρικιαστικό. Να γίνονται τα νεύρα του τηλεθεατή τσατάλια.

Εθισμός. Αυτή είναι η λέξη.

Να εθιστεί ο ταλαίπωρος πολίτης αυτής της χώρας. Για να μην τρομάζει πια. Για να μη μας τρομάζουν οι τελετουργικές λεπτομέρειες με τις οποίες μας το σερβίρουν. Μόνον οι εφιάλτες της νύχτας δεν καταλαβαίνουν από εθισμό. Και φυτρώνουν στον ύπνο μας αδέσποτοι, αναπαράγουν μεταποιούν διογκώνουν το ειδεχθές.

Όμως χάθηκαν πια και κάποια “καλά;” Να πουν ένα δυο καλές ειδήσεις, να ανασάνει ο άλλος. Χτες μου είπε μια φίλη μου πως πιάστηκε η τσάντα της στην πόρτα του συρμού καθώς έκλεινε, και φώναξε σε μια επιβάτιδα που ήταν μέσα “σε παρακαλώ, δώσε μου την στην επόμενη στάση…”
Και με απίστευτη αγωνία κατεβαίνει στην “επόμενη στάση” γιατί στην τσάντα είχε όλα της τα πολύτιμα. Ψάχνει με τη ματιά να δει την επιβάτιδα. Δεν την βλέπει. Όμως ένα αγόρι γύρω στα δεκατρία την πλησιάζει. Είχε στον ώμο και τη σάκα του σχολείου. Ένα σχολιαρόπαιδο. Και ούτε σκέφτηκε να την πάρει και να εξαφανιστεί, όχι. Τη βλέπει που ψάχνει με αγωνία και της δίνει την τσάντα.

Τι όμορφο που είναι σαν στιγμιότυπο ζωής σε μια χώρα που μόνο για πόνο για απέραντο πόνο μιλά στις ειδήσεις της.

Όμως τον “εθισμό” δεν τον σκέφτηκε με σοβαρότητα. Ας τον φοβηθεί πρώτη η πολιτεία για τον πολίτη της. Γιατί αποτελεί μια βαθιά μια υποσυνείδητη αφετηρία εγκληματικότητας. Ο εθισμός. Η μη ελεγχόμενη ταύτιση. Που συνήθως καταλήγει σε μια επικύνδινη αδιαφορία.

Ένας ορισμός της ελευθερίας λέει πως: Η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ του ενός τελειώνει εκεί που αρχίζει το δικαίωμα του άλλου.

Και με κάποιον προβληματισμό για την “διανοητική ομίχλη” και την “κατάθλιψη” και τον “εθισμό”.

Όταν θέλησαν να οικοπεδοποιήσουν το πανέμορφο Βουνό Πέτασος στη Μύρινα της Λήμνου

Τα βουνά ανήκουν στον Χρόνο. Στους αιώνες που κουβαλούν πάνω στην πέτρινη ράχη τους. Ανήκουν στην ιστορία που έγραψε η διαδρομή τους μέσα στις χιλιετίες. Κι ακόμα, ανήκουν στους μύθους και στους θρύλους που γεννήθηκαν από την επιβλητική ύπαρξή τους και που τροφοδότησαν τη φαντασία του ανθρώπου από τα αρχέγονα χρόνια.

Αγαπητέ Ηλία. Ξέρω πως θα δημοσιεύσεις αυτή την επιστολή, γιατί το πιστεύεις κι εσύ πως: Τα βουνά ανήκουν στο Χρόνο και στην Ιστορία – στους μύθους που κουβαλούν. Και θα κατάλαβες πως μιλώ για τον Πέτασο.

Όλο το χειμώνα έγραφα ένα βιβλίο για την αρχαία Μύρινα και για την Υψιπύλη, για την Αργώ και για τον Πέτασο, για τους τριάντα τρεις αιώνες που μου φαίνονταν «ως η ημέρα η εχθές». Από πέρυσι το καλοκαίρι που άρχισα να γράφω το βιβλίο, στα μάτια μου και στη σκέψη μου αναδυόταν ο Πέτασος, έτσι με την ήρεμη καμπούρα του να ταξιδεύει σε άλλες διάρκειες. Σε μνήμες άγνωστες, μνήμες από ζωή καταργημένη που η συλλογική βίωση της ανθρώπινης διαδρομής μας ποτέ δεν θα προσεγγίσει.

Και μόλις ήρθα στη Λήμνο, έμαθα πως ο Πέτασος οικοπεδοποιείται!
Όμως, πώς είναι δυνατόν!

Αυτό το μυθικό βουνό, με τη μεγαλοπρέπεια της πανάρχαιας ιστορίας του, που αιώνες και αιώνες, από την αυγή του κόσμου, υπήρχε στη μοναξιά του χρόνου και στα σεληνόφωτα των θρύλων του, τώρα θα το δούμε με αλουμινένιες πέργκολες και θλιβερά πλαστικά. Εμείς που μεγαλώσαμε στον ίσκιο του η, πιο σωστά, στον ίσκιο της επιβλητικής του παρουσίας.

Αυτό το μυθικό βουνό. Που οι χιλιάδες τα χρόνια που πέρασαν πάνω του άφησαν τις πατημασιές τους στις νύχτες του έρημου σεληνόφωτου. Τώρα θα το δούμε αξιοθρήνητα παραδομένο στο τσιμέντο.

Αγαπητέ Ηλία. Το ξέρω πως ο λόγος μου δεν έχει καμιά δύναμη. Ο λόγος ο ποιητικός είναι λόγος άσχετος με εξουσίες. Γι’ αυτό και τον θέτω μόνον ως ευχή και ως παράκληση για όσους κατέχουν την εξουσία.

Ως ευχή και ως παράκληση. Μόνον. Το χέρι που θα πρέπει να υπογράψει την οικοπεδοποίηση του Πέτασου ας μην το κάνει αβασάνιστα. Είναι σαν να ξεπουλάς το αιώνιο, να το περιχαρακώνεις μέσα στη χρονικότητα του εφήμερου. Θνητοί εμείς και εφήμεροι, διαβατικοί «παρεπιδημούντες», ας δείξουμε σεβασμό στο σύμβολο αυτό της αιώνιας ομορφιάς, στις μνήμες τις αρχέγονες που κουβαλάει πάνω στην γραφική του καμπούρα.

Στο βιβλίο που έγραφα όλο το χειμώνα μιλούσα για τις ψυχές των βουνών. Αυτές που ενώνονται με τις βαθιές παλίρροιες του χρόνου και έχουν μια δύναμη μυστηριακή και ανεξήγητη. Και λέω. Αυτή η δύναμη θα τους αποτρέψει από την υπογραφή της ταπείνωσής του.

Γιατί είναι ταπείνωση η οικοπεδοποίησή του.

Γι’ αυτό και εκείνοι που κατέχουν την εξουσία, ας σκεφτούν τις χιλιάδες τα χρόνια του περήφανου βουνού και τη δική μας ασήμαντη εφημερότητα.

Πριν υπογράψουν, ας το σκεφτούν.

Και ας μην ξεχνάμε, πως ήδη οικοπεδοποιήθηκε ο γραφικός του βραχίονας.

Όμως ας σταματήσει εκεί.

Ηλία, σε ευχαριστώ.

Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Λήμνος, στις 19 Αυγούστου, 2009.
Με το κείμενο αυτό, που έφτασε έγκαιρα στην αρμόδια επιτροπή, ακυρώθηκε η απόφαση οικοπεδοποίησης του Βουνού Πέτασος. Και κηρύχθηκε χώρος προστατευμένος αρχαιολογικά και πολιτισμικά. 

An article that was written about and against the movie of Zack Snyder "300".

The great essayist and philosopher George Steiner once said that: «Greek myths encode certain primary biological and social confrontations and self-perceptions in the history of man, they endure as an animate legacy in collective remembrance and recognition. We come home to them as to our psychic roots». He also points out that: «Greek mythology has become a constant centre or pivot of reference for all subsequent poetic invention and philosophic allegory».

Thus, the Greek myth through the centuries became an ecumenical possession and this was an intellectual offer that returned back to itself. However, is it possible for our historical Battles to become ecumenical too?

I saw the movie "300" and I was horrified. It's a movie that pillages our History. It pillages the meaning of "sacred" which lies in the memory of our country. This movie twists and distorts the collective consciousness of the race which formed our nation. It represents the priests as monstrous beings licking disrespectfully the witch (High Priestess). Queen Gorgo, the wife of Leonidas king of Sparta is depicted to give freely her body the very same night that Leonidas decided to die in Thermopyles. (Spartan women indeed had the freedom to decide about their sexual partners, but they never give themselves for money. They were very proud women). In the movie, Leonidas is depicted as leaving with the 300 men, without the approval of the Senate, the" Appella", an unacceptable fact for the rules of Sparta. (The truth is that because of the Karneans, they delayed in sending the army). Then, all armies of several cities that were fighting under the orders of king Leonidas never abandoned their positions on their own free will. It was under the orders of Leonidas that they left "so that they would save themselves". And this is how Leonidas finally stayed only with the 700 Thespians. And more, and countless others, that falsify and abuse all aspects of history. There were only some digital impressions, such as the cloud of Persian arrows or the artificial leaps of Leonidas on some rocks in a place that didn't resemble Greece at all. Impressions.

We live in an age of impressions, ignoring the essence.

And I ask: will there be no formal protest? Since when have the Histories of people become stray. It's been decades now that this has been happening. It was the movie "Troy", another movie about Alexander the Great, with his femininity dominating the entire script. Now with the 300 (fortunately here unlucky Xerxes is the only feminine icon - but we ought to say that the Achaemenid Empire was one with a great culture worthy of respect. It was those monstrous beings that constituted Xerxes's army, the ridicule of history). But, surely, we are living in such a dangerous, explosive present that obviously there is no time for those with the authority to do anything about it. There was never time to deal with the essentials. But let's keep in mind that History sometimes can prove vengeful too, as the great Aeschylus' once said: «For the land itself is their ally» Which means that the land is alive and the History of people is alive in the sense of collective memory.

And I humbly ask the question: Is there no "legal" barrier to this onslaught of neo-barbarians? In a short time, they will probably defile the true history of the battles of Souli and Messolonghi. Who will stop them? In order to make a movie based on a novel they ask for permission, they sign some guarantees of respect. How do they "acquire" the History of people? Did they sign guarantees for the legendary "comic"? And why should the citizen of this land suffer the mental distress of the ridicule every single time?

Eleutherotypia, 5 April 2007

Link to the original

The recent anniversary of the fall of Constantinople is bitter, and the thought takes me back to what hurt me. And I say, now I can answer to Ismail Kadare, now is the time. For months now I am bothered by the text he wrote in the magazine "Nouvel Observateur" (now L'Obs) when, last year, the magazine gave to a large number of writers the same subject: "April 29, Good Friday", because that was the birthday of the magazine and every writer could freely write whatever he wanted.

Coincidentally, April 29th was Good Friday in the year 1453, the last Good Friday that the psalm "Today is hanging ..." was chanted in Hagia Sophia, the still glorious even tearful, with emperor Constantine Palaiologos wearing the mournful Divitisio as the day demanded and the people chanting with the priest the Akathist, while the besieger Turks ruthlessly bombed the City with their seven enormous canons and the huge Bombard of Orban.
I am not at all certain that it was a "coincidence" and the fact that: Albanian writer Ismail Kadare chose Hagia Sophia for his subject.

He writes in his text that on that day, Good Friday 1994, he was allegedly writing a text for "Drita" magazine entitled "The Church of Hagia Sophia". Among other things, he writes: "This text is entitled 'The Church of Hagia Sophia' and refers to the conversion of this famous building into a mosque". "It seems to me" - he continues - "a global concern of our time: The world's two largest religions housed in the same building."

And after talking about how this could be done, he goes on: "But this time I'm right. I think in Tirana at least four institutions will be working to discover the symbolism of this story: the Albanian Orthodox Archbishopric, the Directorate of Muslim Faith, and the two ambassadors, of Greece and Turkey, countries to which this renowned Basilica is associated with".

Certainly, the official response to this article by Ismail Kadare, if there was one, it would not be given by me, but by some responsible agency of our country. But in a literary context, and in replying to Mr. Kadare as a writer-to-writer, I would like to tell him not to underestimate our sensitivity. He, as a writer, has the freedom of speech to say what he wants. But I too, with the same right to freedom of speech, reply to him that his speech is profane, impolite and disrespectful. And that he can not touch symbols so great and so sacred to a people, symbols that were sanctified by sacrifice. The fact that Hagia Sophia is silent and dark and lives in the night of her legend for five hundred years, with her chandeliers shaking and her mosaics weeping in the dark, is another matter. It belongs to the facts of History. But to speak literally about the church's fate today, that is sacrilegious. And if such a time ever comes, then the issue will not be with the Albanian archbishop and the Greek or Turkish ambassador, but, I believe, with the Christians throughout the world, and above all the Western, which will, at a minimum, soothe the historical shame, for abandoning Paleologos when he was left alone and helpless in his ultimate agony.

These are things that, no matter how time may cover them, remain unchanged. Because historical memory is not the books we were given to read. It is this mystical sanctuary that the soul carries from its wandering through time. In the solitude of time, which wrapped Hagia Sophia and raised it as a Symbol, transformed its marbles and gold into a sparkling soul throughout the centuries.

Published in Kathimarini newspaper and the Nea Hestia magazine