… ως η ημέρα η εχθές…” του ψαλμωδού
29 Μαΐου 2022
Η Άλωση άλλαξε τον ρου της Ιστορίας μέχρι σήμερα
Στην νέα χιλιετία που ξημέρωσε, η Άλωση παίρνει άλλες διαστάσες. Γιατί εκείνη η πεπρωμένη στιγμή σημάδεψε ολόκληρη την οικουμένη, αλλάζοντας τον ρου της Ιστορίας. Στο σκηνικό του κόσμου γίνονται τομές βαθιές, θρησκευτικές, γεωγραφικές, υπαρξιακές. Και οι ατέλειωτοι διωγμοί και εξισλαμισμοί που ακολούθησαν φτάνουν ως τις πρόσφατες περιπέτειες του Ελληνισμού. Γιατί η συμφορά, όταν της ανοίξεις τον δρόμο, δεν σε ξεχνά. Και τα λάθη των αυτοκρατόρων, οι διχασμοί, τα “αμαρτήματα”, όπως τα αποκαλεί ο Φραντζής, ακόμα ανοίγουν καινούριους δρόμους.
Θα μπορούσε να είχε σωθεί;
Το ερώτημα τίθεται κάθε χρόνο σαν σήμερα. Όμως κανείς δεν μπορεί να απαντήσει.
Αν η Δύση και οι χριστιανοί ηγεμόνες ξεσήκωναν τις δυνάμεις τους, τότε.
Αν ο Πάπας έστελνε τη βοήθεια που υποσχέθηκε στον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο, με αντάλαγμα το filioque, όταν έγινε η ενωτική λειτουργία. Αν δεν επαληθεύονταν οι παλιές προφητείες, που χίλια χρόνια πριν μιλούσαν για το πώς και πότε θα έπεφτε η Πόλη. Αν… Τότε ο Μωάμεθ θα μάζευε τα υπολείμματα της αλαζονείας του και θα έφευγε, επιστρέφοντας ίσως και κάποιες χριστιανικές πόλεις που στέναζαν εξισλαμιζόμενες. Όμως η Δύση δεν ανταποκρίθηκε. Και οι προφητείες επαληθεύτηκαν μία προς μία.
Οι προφητείες είναι η αλλη πλευρά της Ιστορίας
Η αθέατη. Αυτή που την καλύπτει το ανεξιχνίαστο και το μυστηριακό. Όπως το φως το αστράπτον το “καταβαίνον εξ ουρανού και δι’ όλης της νυκτός άνωθεν της πόλεως εστός διέσκεπεν αυτήν…”, αναφέρει ο Φραντζής. Μικρές λεπτομέρειες που, όμως, διαμορφώνουν την Ιστορία. Ο Μωάμεθ φοβόταν το “φως” εκείνο που εμφανίστηκε την Μεγάλη Παρασκευή, 30 Μαρτίου, στην περιφορά του επιταφίου, και κατέβαινε σε όλη την διάρκεια της πολιορκίας. Στεκόταν στον τρούλο της Αγια-Σοφιάς και “έσκεπε” την Βασιλεύουσα. Είχε αποφασίσει να λύσει την πολιορκία και να φύγει. “… επί την αύριον εγερθήναι και την πολιορκίαν λύσαι”. Όμως την επομένη, 26 Μαϊου, Σάββατο, το φως κατέβηκε πάλι και αργά διασκορπίστηκε και χάθηκε. Και ο Μωάμεθ ευθύς κήρυξε την μεγάλη επίθεση. Ήταν και η προφητεία του μάντη Σώπατρου, που την διασώζει ο Μπάρμπαρο. Χίλια χρόνια πριν, είπε: ¨Η Πόλη θα πέσει, μόνον όταν η σελήνη, καιτοι γεμάτη, φανεί λειψή στον δίσκο της”. Και οι άνθρωποι που γνώριζαν την προφητεία, περίμεναν με αγωνία κοιτάζοντας την πανσέληνο. Ήταν 24 Μαΐου, Πέμπτη. Ξαφνικά, τα ασήμια της θάμπωσαν και με τρόμο είδαν την σελήνη να χάνεται.
Επί 1123 χρόνους και 19 ημέρες, η πάλαι ποτέ Βασιλεύουσα
Από την ίδρυσή της, 11 Μαΐου του 330, ως χριστιανική πρωτεύουσα της οικουμένης, κυριάρχησε απόρθητη σε Ανατολή και Δύση, θεοφίλητη και θεοφύλακτη, ερασμία. Έγινε ο βράχος του χριστιανισμού όπου συντρίβονταν τα κύματα του Ισλάμ.
Ο αυτοκράτορας κλειδώνει από μέσα όλες τις στρατιωτικές πύλες, κανείς να μην διαφύγει προς την Πόλη. Εκεί να μείνουν όλοι μαχώμενοι, να νικήσουν ή να πεθάνουν πίσω από τις κλειδωμένες καστρόπορτες του εσωτειχίου. Ύστερα, κάνει την τελευταία του νυχτερινή ιππηλασία. Από τη μεριά του καταυλισμού ακούει σουρσίματα και χαμηλά προστάγματα, μετακινήσεις των εβδομήντα δύο πλοίων που έμπασε ο Μεχμέτ στον Κεράτιο από το βουνό και ιλαλα ιλαλαχού. Από τη μεριά της Πόλης του, ακούει το ψυχορράγημα, τον θρήνο και τις ψαλμωδίες από τις φωτισμένες εκκλησιές της αγρυπνίας. Με την δεύτερη αλεκτροφωνία αρχίζει η τρομερή αλυσιδωτή επίθεση, σκοτάδι ακόμα.
Έτσι εγκαταλειμμένος από Θεό και ανθρώπους
Έτσι αποφασισμένος να πεθάνει μαχώμενος για την Πόλη του, ο μαρτυρικός αυτοκράτορας, έτσι ολοαίματος, πέρασε μαζί με τον λαό του στο Πάνθεο των Αθανάτων. Το ξημέρωμα της Δευτέρας τον βρήκε ψηλά στις επάλξεις, και το άλλο πικρό ξημέρωμα της Τρίτης ακούστηκε η κραυγή: “Εάλω η Πόλις… Εάλω…” Και ύστερα ο κρότος ο τρομακτικός του Σταυρού που γκρεμιζόταν από τον τρούλο της Αγια-Σοφιάς.
Να τον άκουσε άραγε η Δύση τον κρότο τον ανατριχιαστικό; Να τον άκουσε ο πάπας και οι χριστιανοί ηγεμόνες που εγκατέλειψαν τον αυτοκράτορα μονάχο και αβοήθητο στην ύστατη ώρα του χαμού του; Ή κομμάτι κομμάτι, σπάραγμα σπάραγμα, θα εξουσίαζε τον χρόνο τον επερχόμενο, ταράζοντας στον αιώνα τις συνειδήσεις;
“Πήραν την Πόλη, πήραν την…”
Έχοντας περπατήσει βήμα βήμα την ύστατη αγωνία των μελλοθανάτων, τολμώ να διατυπώσω ετούτη την ευχή: Μακάρι, η 29η Μαΐου να ήταν μια επίσημη ημέρα Πένθους και Μνήμης. Γιατί το Βυζάντιο είναι Ιστορία του Ελληνισμού. Η Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, η πανίσχυρη, που ιδρύθηκε επάνω στην ελληνική γη, στις ελληνικές Βοσπορίες πόλεις τις ευγενικές, κατακτήθηκε πολιτισμικά από την δύναμη της ελληνικης γλώσσας, και από τις αξίες της αρχαίας ελληνικής γραμματείας. Η ελληνική γλώσσα έγινε η επίσημη γλώσσα της από τον έκτο αιώνα. Και η αρχαία ελληνική γραμματεία, το θεμέλιο της παιδείας τους. Και όταν η Βασιλίδα έπεσε, επισφραγίζοντας τον θάνατο της Αυτοκρατορίας, ήταν ο Ελληνισμός που την θρήνησε με τα τραγούδια – θρήνους. Ο Ελληνισμός την πένθησε και την πενθεί ακόμα.
Αισθάνομαι πως το μυθιστόρημα μου αυτό με έφερε ένα βήμα πιο μπροστά, πιο κοντά στην αλήθεια την υπαρξιακή που κείται πιο βαθιά και από τους δρόμους της αυτογνωσίας. Και αν ψάξω μέσα μου, θα βρω την ευωδία του καμένου ρόδου, την ευωδία από ψυχή καιόμενη στον αιώνα.
Η Μαρία Λαμπαδαρίδου Πόθου είναι συγγραφέας.
Τα βιβλία της κυκλοφορούν απο τις Εκδόσεις Πατάκη.
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ, στις 29 Μαΐου 2022, Ημέρα της ΑΛΩΣΗΣ