Ενας σύγχρονος Ορφέας κατεβαίνει στον Αδη
“… μια ποιητική γεωγραφία του κάτω κόσμου μεταποιημένη
στο τοπίο των ζωντανών.΄Ισως να βρίσκεται πολύ κοντά μας ή να
βρίσκεται σε μια απόσταση των χαμένων μας διαστάσεων”
Το νέο μυθιστόρημά σας είναι μια δημιουργική ανάκληση του μύθου του Ορφέα:
Αυτό προσπάθησα. Ο ήρωάς μου επιχειρεί μια νέα κάθοδο στον΄Αδη, αλλά με τελείως διαφορετικά δεδομένα. Το βιβλίο ανήκει στην κατηγορία του μαγικού και διαπραγματεύεται τους σχετικούς μύθους για το ταξίδι της ψυχής στον΄Αδη. Αυτό το θέμα με απασχολούσε πολλά χρόνια και ήθελα μυθιστορηματικά να μιλήσω γι΄αυτή την προϋπαρξιακή διαδρομή της ψυχής. Προσπάθησα να βρω την αρχετυπική της μνήμη και αυτογνωσία.
Ο άγγελος της στάχτης κινείται σε δύο ισόρροπους άξονες: απ’ τη μια ο τόπος των νεκρών και από την άλλη τα ζώντα πρόσωπα, τα παρόντα. Μεταξύ αυτών (των δύο αξόνων) υπάρχει η ενδιάμεση κατάσταση την μοναξιάς και της γνώσης.
Αυτό ακριβώς διαπραγματεύεται το μυθιστόρημα. Ανάμεσα σ΄αυτούς τους δύο κόσμους υπάρχει ο πόνος της γνώσης, τα σπαράγματά της. Υπάρχει κι ένας ρεαλισμός που εξισορροπεί το μεταφυσικό στοιχείο με την πραγματικότητα.
Αρκεί η προσφορά και η θυσία του ήρωα για να γίνει άγγελος;
Μόνο με τη διαίσθηση και την ποιητική διείσδυση μπορούν να αγγιχθούν αυτά τα θέματα. Ο Ορφέας μιλάει για τη θέωση. Ο ήρωάς μου έγινε άγγελος αφού κατέκτησε την αυτογνωσία και εξαγνίστηκε. Άγγελος σημαίνει εσωτερική καθαρότητα και μύηση.
Πιστεύετε στη μεγαλοσύνη του έρωτα μέσα απ΄το μύθο; Πώς ερμηνεύετε το παράδοξο και ανερμήνευτο βλέμμα του Ορφέα στην αγαπημένη του;
Μόνο ο έρωτας ανοίγει όλα τα μάνταλα των μυστηρίων. Ο ήρωάς μου είναι εύθραυστος αλλά και με τεράστια δύναμη χάρη στη γνώση που κατέχει. Βιώνει τη μνήμη της αγάπης του. Αυτός είναι ο λόγος που κατεβαίνει στον Άδη να αναμετρηθεί με τον Σκοτεινό Θεό. Στο βιβλίο μου χρησιμοποιώ διαφορετικά το βλέμμα: ο Άδης δεν αντέχει το βλέμμα του θνητού. Εξαλλου, δεν επιδιώκω να δώσω ερμηνείες σ’ όλα αυτά. Θέτω κάποιους υπαινιγμούς και το μόνο που κάνω είναι να δίνω μια ποιητική γεωγραφία του κάτω κόσμου μεταποιημένη στο τοπίο των ζωντανών.΄Ισως να βρίσκεται πολύ κοντά μας ή να βρίσκεται σε μια απόσταση των χαμένων διαστάσεών μας.
Απ’ τον Οβίδιο ως την Αναγέννηση, τα μοιρολόγια, τους συμβολιστές και τους σύγχρονους ορφιστές, πόσο έχουν ανιχνευτεί τα άδυτα της ψυχής;
Εγώ τουλάχιστον μόνο υπαινιγμούς δίνω στο βιβλίο μου, όχι ερμηνείες. Αναρωτιέμαι τι είναι ο νεκρός και πού βρίσκεται ο τόπος των νεκρών. Ο νεκρός έρχεται μόνο στα όνειρά μας, όπως γράφει ο Ηράκλειτος: «ζων δε άπτεται τεθνεώτος εύδων» είπε. Σ’ αυτή τη ρήση στηρίχτηκα για να φτιάξω τον πυρήνα της ιστορίας μου. Η ψυχή εκφράζεται με σύμβολα, όπως ακριβώς και η φύση. Τα όνειρα είναι μια σειρά από σύμβολα της ψυχής, όπως και οι διαισθήσεις μερικών ανθρώπων.
Βασίζεστε σε πραγματολογικά στοιχεία αντλημένα από την ομηρική νέκυια και τη νεότερη λαϊκή παράδοση. Πώς τα γονιμοποιήσατε στο δικό σας πλαίσιο;
Βρήκα πολλά ενδιαφέροντα πράγματα διαβάζοντας τη σχετική βιβλιογραφία. Από την Παλατινή Ανθολογία, για παράδειγμα, πήρα πολλά σημαντικά στοιχεία, όπως για τη λήθη και τη μνημοσύνη. Δεν αντέγραψα όμως αυτό το υλικό, πήρα το ερέθισμα για να πλάσω τη δική μου παραμυθική εκδοχή της περιπλάνησης του ήρωα που ψάχνει να βρει τα σημάδια της προϋπαρξιακής διαδρομής του.
Όλα αυτά δεν είναι μια αντανάκλαση της πραγματικότητας και για τον αναγνώστη;
Η ζωή δεν είναι αυτό που φαίνεται, αλλά είναι αυτό που δεν φαίνεται. Το αόρατο που περιρρέει σε αυτό που φαίνεται. Ο αναγνώστης ψάχνει απαντήσεις στα ανερμήνευτα της μεταφυσικής, την αλήθεια. Και οι επιστήμες έχουν κάτι το μαγικό, με την έννοια του ασύλληπτου για τον ανθρώπινο νου.΄Ετσι κι ο «ηλιόλουστος ΄Αδης» του Ομήρου, που είναι φράση κλειδί του βιβλίου, έχει κάτι από τη φρενίτιδα της σύγχρονης επιστήμης.
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Ελευθεροτυπία,
27 Ιουλίου 2001, με τίτλο ‘Ενας σύγχρονος Ορφέας κατεβαίνει στον Άδη.
Ο Βασίλης Ρούβαλης είναι δημοσιογράφος