“Γράφω γιατί έτσι μόνο μπορώ να υπάρχω”. Πόσο ισχυροποιήθηκε αυτή η στάση ζωής που έχετε εκφράσει μέσα από την ιστοσελίδα σας την εποχή της πανδημίας;
Προσπάθησα να κρατηθώ από τη φράση αυτή. Να κάνω μετερίζι τα βιβλία μου. Να απομυθοποιήσω το μονοκύτταρο τέρας που τρέχει με χίλια πόδια σε χίλιους δρόμους ταυτόχρονα και ροκανίζει τον πλανήτη. Αυτός ο αρχέγονος δράκοντας της Αποκάλυψης που τον σμίκριναν οι χιλιετίες του, τον έκαναν αόρατο.
Ο φόβος έχει μια δύναμη που καταλύει με την ίδια μέθοδο τον μοναχικό άνθρωπο ή ένα ολόκληρο λαό. Και, προσωπικά, κάθε φορά που έρχεται στη ζωή μου με κάνει να ζω σελίδες Κάφκα. Και προσπάθησα να αμυνθώ. Πήρα το μαγικό στοιχείο του παραμυθιού, για να μπορέσω να τον απομυθοποιήσω, και τον έκανα παραμύθι. Ένα παραμύθι για μεγάλους.
Στον πολιτισμό του αρχαίου κόσμου, βρίσκεις μια βαθιά σοφία. Όταν ο άνθρωπος, με την αλαζονεία του ή την ασέβεια προς τη Φύση, διέπραττε Ύβρι, πάει να πει, διατάρασσε την “αφανή αρμονίη” του Ηράκλειτου, δεχόταν την τιμωρία. Ήταν μια συμφορά που έπεφτε στη ζωή του ή στην πόλη, το “μίασμα” ή “άγος”, που τον οδηγούσε στον καθαρμό και στον φωτισμό της συνείδησης.
Εσείς πιστεύετε ότι θα μας κάνει σοφότερους η πιο “κεκαθαρμένους” η περιπέτεια της πανδημίας;
Θέλω να το πιστεύω. Αν και ο φόβος ο ίδιος, όπως τον βιώσαμε με τον εγκλεισμό αλλά και την ταπείνωση της εξάρτησής μας από την μονοκύτταρη εξουσία, έβγαλε ένα “παράλογο” από την ανθρώπινη ψυχή. Μια τάση αναρχίας σε κάποιες συμπεριφορές. Όμως, εν τέλει, πιστεύω πως ο σημερινός χειμαζόμενος άνθρωπος, σε καιρούς νηνεμίας – στους οποίους ελπίζουμε – θα γίνει πιο σοφός και με έναν ιδιαίτερο σεβασμό προς το περιβάλλον και τον άνθρωπο.
Πώς διαχειρίζεστε την μοναξιά κι εν γένει αυτή την τόσο διαφορετική συνθήκη; Τι σκέφτεστε γύρω από την μοναξιά;
Η έννοια της μοναξιάς έχει πολλά επίπεδα. Μπορεί να είναι μια κατάσταση μελαγχολίας ή μια ευλογημένη δημιουργική ευφορία. Κι εγώ προσπαθώ να ζω την μοναξιά σαν ευλογία. Χωρίς αυτήν ποτέ δεν θα έγραφα τα τεράστια (σε όγκο) μυθιστορήματα μου, όπως το “Πήραν την Πόλη, πήραν την”, που είναι λεπτό προς λεπτό οι τελευταίες ημέρες πολιορκίας της Βασιλεύουσας σε 760 σελίδες. Ή όπως το “Ξύλινο Τείχος” μου που είναι ολόκληρο το έπος του αρχαίου κόσμου και μου στοίχισε άπειρη έρευνα και ψυχή.
Εκτός από το γράψιμο ποιες άλλες είναι οι «αντιστάσεις» σας; Με ποιές «τεχνικές» αντιμετωπίζετε την κατάσταση;
Διαβάζω. Πολλές φορές διαβάζω ξανά τα βιβλία που αγαπώ, Όπως την ποίηση του Έλιοτ ή του Ελύτη. Όπως οποιοδήποτε κείμενο του Μπέκετ. Πόσο μας βοηθά το βιβλίο που αγαπάμε το ξέρει εκείνος που ευνοήθηκε από αυτό. Βρίσκω πως είναι ιαματικό το διάβασμα ενός βιβλίου που αγαπάς. Από τα δικά μου μυθιστορήματα διαβάζω ξανά μόνο τον “Άγγελο της Στάχτης”. Μέσα στην πανδημία τον διάβασα ξανά και με βοήθησε. Περπατούσα με τον Άγγελό μου στα ασφοδελά μονοπάτια της ομίχλης, στους υγρούς λειμώνες της νέκυιας, και αισθανόμουν μαγικά. Ύστερα, αγαπώ τους φίλους μου. Για εμένα η φιλία ήταν πάντα ιερή. Δεν χρειάζονται πολλοί. Και πάντα μέσα σε μια απόλυτη ειλικρίνεια και καθαρότητα. Η φιλία είναι από τα πιο ωραία δώρα της ψυχής.
Τι πιστεύετε ότι θα γραφτεί από την ιστορία γι’ αυτή την περίοδο της ανθρωπότητας;
Νομίζω, πρέπει να αποστασιοποιηθεί πρώτα. Να πάρει τον όγκο της στον χρόνο. Σίγουρα, πιστεύω πως φωτισμένοι άνθρωποι θα οριοθετήσουν από τα θεμέλια της αυτήν τη λαίλαπα του Κακού που χτύπησε την ανθρωπότητα. Και ίσως δοθούν κάποιες μεταφυσικές διαστάσεις. Το Αόρατο πάντα συμπληρώνει το Ορατό. Όπως το είπε ο Αριστοτέλης στα Μετά Τα Φυσικά. Και, πολλές φορές, αυτό που δεν φαίνεται είναι πιο δυνατό. Και ας θυμόμαστε πως στην προαιώνια πάλη του Καλού με το Κακό, πάντα, εν τέλει, το Καλό νικά – και πάντα με το κόστος που του αναλογεί.
Μετά την πρόταση του βιβλίου σας «Ξύλινο Τείχος» σε πρόγραμμα της Βιβλιοθήκης του Συμβουλίου της ΕΕ ως ένας συμβολισμός σχετικά με τα διλήμματα της ανθρωπότητας σε καιρούς κρίσης, τι γράφετε και πόσο ψηλά έχει ανέβει ο πήχης για το επόμενο έργο που θα εκδώσετε;
Δεν πάει έτσι. Έχω γράψει πάνω από πενήντα βιβλία, ποίηση, μυθιστορήματα, θέατρο. Και πάντα, όταν ξεκινούσα ένα μυθιστόρημα, ποτέ δεν ήξερα αν θα μπορέσω να το τελειώσω. Αν θα είμαι άξια να πλάσω αυτόν τον καινούριο κόσμο, να του δώσω ζωή. Τα πρόσωπα που πλάθω, που έπλασα, σήμερα που τα βλέπω από την άκρη του χρόνου όπου βρίσκομαι, λέω πως είναι ζωντανά, πως ήρθαν εκείνα να με βρουν για να υπάρξουν άλλη μια φορά, να αγωνιστούν για τα δίκαια τους. Το Ξύλινο Τείχος είναι από τα πιο αγαπημένα μου μυθιστορήματα. Και ιδιαίτερα με ευχαρίστησε η τιμή που του έγινε από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Περπάτησα πάνω στις παλίρροιες των χιλιετιών του να βρω τη ζωή, την τρυφηλότητα, τον πόνο. Τις αξίες που πίστευαν. Όμως συνήθως δεν μιλώ γι’ αυτά που γράφω ή σκέφτομαι να γράψω. Αισθάνομαι πως η μυστικότητα τα προστατεύει. Άλλωστε και η πανδημία μας άφησε και μια αίσθηση ματαιότητας.
Δημοσιεύτηκε στην HuffingtonPost, 4 Ιανουαρίου 2021