Κριτικό κείμενο γραμμένο
από την αναγνώστρια του βιβλίου
Νατασα Μουτούση
27 χρόνια ύστερα απότην έκδοσή του
Πάνω από είκοσι χρόνια από την πρώτη έκδοση και με άλλες τόσες σε αριθμό επανεκδόσεις, το έργο αυτό, το οποίο ζωντανεύει με παραστατικό τρόπο τη φορτισμένη ατμόσφαιρα τις τελευταίες σπαρακτικές ημέρες της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, ανήκει αδιαμφισβήτητα στα κλασικά μυθιστορήματα, με επιτακτική την ανάγκη υπενθύμισης προς ενημέρωση του νεότερου ηλικιακά αναγνωστικού κοινού.
Όπως στο καθ’όλα αξιόλογο βιβλίο “ΟΙ ΠΥΛΕΣ ΤΗΣ ΦΩΤΙΑΣ” του Steven Pressfield ο αναγνώστης δικαίως έχει εντυπωσιαστεί από την απίστευτη περιγραφή της μάχης των Θερμοπυλών, στις σελίδες του έργου “ΠΗΡΑΝ ΤΗΝ ΠΟΛΗ,ΠΗΡΑΝ ΤΗΝ….” η δυναμική των λέξεων εκτοξεύει την περιγραφή της άλωσης σε άλλο επίπεδο και αναστατώνει τον συναισθηματικό κόσμο του αναγνώστη συθέμελα.
Η Μαρία Λαμπαδαρίδου Πόθου συναισθάνεται σε βάθος τη δυσκολία του εγχειρήματος. Εκπονεί ένα σχέδιο, ερευνά ενδελεχώς, οργανώνει τη σκέψη και υλοποιεί με επιτυχία τη συγγραφή ενός πυκνού, αλλά πλήρως ευανάγνωστου, ογκώδους μυθιστορήματος 732 σελίδων, στο οποίο ο πεζός λόγος αναπτύσσεται σε μία εικονοπλαστική αποθέωση, εξελίσσεται με ποιητικό τόνο, γνώριμο της δημιουργού, γίνεται επικός και με συγκινησιακό ύφος διεισδύει με σεβασμό στην ιστορία.
Η αγάπη της για τον γενέθλιο τόπο της, τη Λήμνο, “γεννάει” εκεί επάνω στο νησί τον μυθικό της ήρωα, εκεί όπου αρχίζει η προσωπική του περιπέτεια και, μετά από έναν ολόκληρο κύκλο ζωής, τον επαναφέρει να καταλήξει μαγικά, αν και βάναυσα ταλαιπωρημένος, στο ίδιο το νησί, αφού όλα τα γεγονότα διαδραματίζονται με αυτή την κυκλική συμμετρική διάταξη.
Σε νεαρή ηλικία ο Πορφύριος βρίσκεται από τη Λήμνο στον Μυστρά στη στέψη του αυτοκράτορα Κωσταντίνου Παλαιολόγου και διορίζεται στην ανακτορική φρουρά. Τον ακολουθεί πιστά στη Βασιλεύουσα, όπου παρακολουθεί την παρακμή που επέρχεται και γίνεται μάρτυρας στα τραγικά γεγονότα της Άλωσης.
Φόβος, θυμός, ελπίδα, απελπισία και θλίψη! Απέραντη θλίψη φωλιάζει τελικά για πάντα στην ψυχή. Επιζών, αλλά συντετριμμένος σωματικά και ψυχικά, επιστρέφει στο νησί όπου απομονώνεται σε σκήτη και ανακαλεί στη μνήμη του τα χρόνια του Βυζαντίου και τις συγκλονιστικές στιγμές των τελευταίων ημερών, της απόλυτης καταστροφής που βίωσαν οι υπερασπιστές της Πόλης, εκεί όπου η φαντασία ξεπερνούσε κάθε λογική. Καταγράφει το δικό του δράμα, που ταυτίζεται με το δράμα ενός ολοκλήρου λαού, ως κληρονομιά στον γιο του. Έχει χάσει την αγαπημένη του γυναίκα, την Ελένη, και τον γιο του Κωνσταντίνο, του οποίου προσδοκά εναγωνίως την επιστροφή. Είναι ο Κωνσταντίνος, αυτός με το σημάδι στο μέτωπο…
“Αυτός, αυτός που θα μπει ελευθερωτής στη Βασιλεύουσα την ώρα τη διορισμένη, όπως το θέλει η καινούρια προφητεία“.
Η συγγραφέας δανείζει τη φωνή της στον βασικό της ήρωα, τον Πορφύριο Σγουρομάλλη, ο οποίος με “μία μοναχική κραυγή”, μία άμεση απεύθυνση, αφηγείται την τραγική περιπέτεια της ζωής του εστιάζοντας στις τελευταίες στιγμές, όταν σκαρφαλωμένος στα τείχη δίνει τη μάχη για τη πολυπόθητη νίκη, αλλά αντικρίζει κατά πρόσωπο τη μοίρα και αναγκαστικά υποτάσσεται. Η ιστορία του είναι ουσιαστικά η πραγματική ιστορία της Κωνσταντινούπολης κατά τη διάρκεια των μόλις 57 ημερών της σφοδρής και ανελέητης πολιορκίας της από τους Οθωμανούς του Μωάμεθ του Β’ του Πορθητή, του ονομαζόμενου και Μεχμέτ, με το τραγικό αποτέλεσμα της άλωσης την 29η Μαΐου 1453,- χρονολογία ορόσημο στη νεότερη ιστορία του ελληνισμού.
Οι απεγνωσμένες προσπάθειες του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου να διασώσει την πόλη και την ιστορία της από τον αδίστακτα επιτιθέμενο εχθρό, που υπερτερούσε σε μέσα και αριθμό μαχητών, δεν απέδωσαν με την απουσία της πολύ αναμενόμενης βοήθειας από τη Δύση.
“Πέφτουνε… πέφτουν οι γενναίοι.
Πέφτει μαχόμενος ο αυτοκράτορας“.
Εξαίρεται το μεγαλείο της ψυχής των ηρώων, των ηρώων εκείνων που, αν και ηττημένοι, παρουσιάζονται σαν σύμβολα του αγώνα, σύμβολα του Ελληνικού Γένους και νικητές στην Ελληνική συνείδηση, όπως επισημαίνεται.
“Α, η κραυγή που έβγαλε ο αυθέντης μου. Κραυγή σπαραχτική, Σάμπως να ήτανε η καρδιά του καρδιά της λαβωμένης Πόλης του“.
Το “ΠΗΡΑΝ ΤΗΝ ΠΟΛΗ, ΠΗΡΑΝ ΤΗΝ” είναι ένα ιστορικό αριστούργημα, κορυφαίο σε συμβολισμούς, καταξιωμένο στον χρόνο. Είναι κόσμημα στη βιβλιοθήκη, σημάδι στην ψυχή του αναγνώστη και παρακαταθήκη για τους νέους.
Γράφει η λογοτέχνις:
“Αισθάνομαι πως το μυθιστόρημα αυτό με πλούτισε, έφερε την ανθρώπινη περιπέτεια μου, ένα βήμα πιό μπροστά, πιό κοντά στην αλήθεια την υπαρξιακή που κείται πιό βαθιά και από τους δρόμους της αυτογνωσίας”.
Ένα λογοτεχνικό αριστούργημα, κατά τη γνώμη μου
Το έγραψε η καθηγήτρια Νατασα Μουτούση τον Φεβρουάριο του 2023