Πρώτα είναι ποιητής. Ένας σεμνός, ελεγειακός ποιητής, ο Στέλιος Λουκάς, που έδωσε με τρυφερές εικόνες την αθωότητα της ομορφιάς και τον πόνο της υπαρξιακής ώρας. Έδωσε την αγωνία της σιωπής λίγο πριν “την ανθοφορία της”. Και την “πανσέληνη αγάπη”, την ομορφιά που “ανθίζει πριν από την έκπληξη”.
Όλα τα ξεχασμένα κοχύλια
Από παιδικά χέρια αφημένα στο βράχο
Γίνονται γλάροι
Η ομορφιά ποτέ δεν περιμένει
Ανθίζει πριν από την έκπληξη!
Κι η αγάπη σου πανσέληνη
Καταβροχθίζει το σκοτάδι!
Στίχοι από την πρώτη του ποίηση που πάντα με συγκινούν. Κι έτσι καθώς δεν φοβάται να γίνει ταπεινός, ο ποιητικός λόγος του μοιάζει ψίθυρος προσευχής:
Μάθε μου ν’ αγαπώ
Να γράφω η λέξη φως
χωρίς το φόβο της αιμορραγίας
Κι αλλού:
Γράφω, γράφω, ώσπου ματώνει το λευκό χαρτί
κι απελευθερώνεται η προσευχή.
Πάντα πίστευα πως η ποίηση είναι πιο ουσιαστική και πιο υπαρκτή στην πριν και μετά το ποίημα περιοχή της ζωής μας. Σ’ εκείνη την εύθραυστη την ευάλωτη περιοχή που είναι μια αφανής τελετουργία των καθημερινών στιγμών μας. Της ζωής μας της ίδιας. Στον τρόπο που βιώνουμε τον προσωπικό μας χρόνο, το μερίδιο του χρόνου που αναλογεί στον καθένα μας. Κι όταν έχει κανείς μέσα του τον ιερό πόθο της δημιουργίας, προσπαθεί να ζει μέσα σε μια συνεχή αγωνία ποίησης, μετα-ποίησης, “ανθοφορίας” κατά την έκφραση του Στέλιου Λουκά, ώστε να μην πάει χαμένη ούτε η μία μοναχική στιγμή, να μη μείνει χωρίς “ανθοφορία”.
Τα ποιήματά του είναι σχεδόν πάντα μικρά και λιτά, σαν παραβολικά, χωρίς καμιά έπαρση. Και σχεδόν πάντα ο ποιητής σμίγει την εικόνα της ομορφιάς με το στοιχείο του θανάτου που ελλοχεύει μέσα της.
Από την αγριεμένη θάλασσα
ένας γλάρος υψώνεται
λογχίζει θυμωμένος τον ουρανό
κι έπειτα επιστρέφει στα κύματα
στα κόκαλα των Αγίων που ταξιδεύουν.
Κι ύστερα προσπαθεί να ξορκίσει το σκοτάδι ή τον φόβο με τον παρακάτω θαυμάσιο στίχο:
Να μη φοβάσαι το σκοτάδι
στο σκοτάδι προσεύχεται το αηδόνι
Και σήμερα που ξαναδιαβάζω την ποίηση αυτή, πιστεύω πως είναι από τους ωραιότερους στίχους που “ξορκίζουν τα σκοτάδια”.
Τελειώνω την μικρή διαδρομή της ποίησής του με τους παρακάτω έξοχους στίχους που στις μέρες μας περισσότερο έχουν και έναν συμβολικό χαρακτήρα:
Να φεύγει η σκουριά
να μένει το δάκρυ
αιώνια αέναη ανθοφορία
της αθωότητας
όταν η έννοια της “αθωότητας” στην ποίησή του ταυτίζεται με την καθαρότητα, με την κρυστάλλινη την καθαρμένη εικόνα της αλήθεια.
Και ύστερα από τον “ποιητή” Στέλιο Λουκά, έρχομαι στον “δημοσιογράφο”, με τα 25 χρόνια αδιάλειπτης παρουσίας της τηλεοπτικής εκπομπής του “ΕΝΑ ΒΙΒΛΙΟ ΕΝΑ ΤΑΞΙΔΙ” στην γνωστή σε όλους μας εκπομπή, στην TV 100 της Θεσσαλονίκης.
Μίλησα ήδη παραπάνω για τον χρόνο που αναλογεί στον καθένα μας και για κείνους που έχουν μέσα τους τον ιερό πόθο της δημιουργίας και βιώνουν την αγωνία του πανδαμάτορα με μια συνεχή “ποίηση” σαν αντίσταση ή σαν εξορκισμό. Και “ποίηση” όπως το έχω πει ήδη, δεν είναι μόνον το ποίημα, αλλά η προσωπική δημιουργία του κάθε ανθρώπου όταν αυτή μπορεί να υπερβαίνει τη συμβατικότητα της ζωής μας. Η τελετουργία των καθημερινών μας στιγμών.
Με την παραπάνω σκέψη ήθελα να πω, πόσο πολύτιμος είναι ο παραγωγικός χρόνος μας, αυτός που μεταποιείται σε δημιουργία.
Όμως ο δημοσιογράφος Στέλιος Λουκάς αφιέρωσε 25 δημιουργικά χρόνια του – και τα αφιέρωσε με ψυχή και με καρδιά – για να έχει η εκπομπή του το αρτιότερο αποτέλεσμα. Να έχει την υψηλότερη πνευματική εμβέλεια. Κι ακόμα, να έχει το ήθος του καθαρού λόγου. Και το είχε.
Είναι η μόνη εκπομπή για το βιβλίο που κράτησε τόσα χρόνια και με αυτή την αμείωτη υψηλή ποιότητα.
Γιατί ο Στέλιος Λουκάς είναι από τους λίγους παρουσιαστές πνευματικής λογοτεχνικής εκπομπής, που σεβάστηκαν σε τέτοιο βαθμό τον συγγραφέα. Η πρώτη και αμετακίνητη αξία της εκπομπής του ήταν για εκείνον ο σεβασμός του καλεσμένου συνομιλητή του.
Θυμάμαι, τον είχα γνωρίσει το 1996, όταν με κάλεσε να παρουσιάσουμε το βιβλίο μου “Πήραν την Πόλη, πήραν την” που μόλις είχε κυκλοφορήσει. Και είχε διαβάσει όχι μόνον τις επτακόσιες σελίδες του μυθιστορήματος, αλλά ολόκληρη την βυζαντινή εποποιϊα για να μπορέσει να είναι ένας ισότιμος συνομιλητής. Και αυτό μου είχε κάνει εντύπωση. Ισότιμος συνομιλητής ήταν με τον κάθε καλεσμένο του, γιατί πάντα φρόντιζε να ενημερωθεί, όποια και αν ήταν η φιλοσοφία του βιβλίου. Φρόντιζε να έχει διαβάσει, πέρα από το βιβλίο ό,τι θα βοηθούσε αναγωγικά τη συνομιλία. Αυτό, πιστεύω, αυτό περισσότερο από όλα, έδειχνε τον σεβασμό του για τον συγγραφέα, για τον διανοητή, για τον πανεπιστημιακό, που είχε αντίκρυ του.
Αδιαφορώντας για τον προσωπικό του χρόνο. Ή θυσιάζοντάς τον συνειδητά, προκειμένου να κρατηθεί στο ύψος της η κάθε παρουσίαση.
Και λέω, αν υπήρχε ευαισθησία από κάποιους ταγούς της πνευματικής μας ζωής, θα έπρεπε να είχαν επιβραβεύσει αυτή την πολύτιμη εδώ και 25 χρόνια εκπομπή, που φιλοξένησε και διέσωσε συνομιλίες από πρόσωπα σημαντικά που δεν υπάρχουν πια. Φιλοξένησε και διέσωσε τη φωνή και την κίνηση του προσώπου, την έκφραση των ματιών, την αγωνία της αναπνοής, τις ρυτίδες ακόμα, από πρόσωπα αγαπημένα των Γραμμάτων μας που τα ταξίδεψε ο πανδαμάτορας, και από άλλα που μέλλονται. Κι ανάμεσα σ’ αυτά τα άπειρα ονόματα θα βρείτε:
Γιώργος Βαφόπουλος , Ζωή Καρέλλη , Εμμανουήλ Κριαράς , Τάκης Βαρβιτσιώτης , Νίκος –Γαβριήλ Πεντζίκης, Νίκος –Αλέξης Ασλάνογλου, Κωνσταντίνος Δεσποτόπουλος, Κορνήλιος Καστοριάδης , Κώστας Αξελός, Ζακ Λακαριέρ, Έντμουντ Κήλυ, Μισέλ Ντεόν, Μάριο Βίτι, Έκτωρ Κακναβάτος, Γιώργος Χειμωνάς , Αντώνης Σαμαράκης , Ιάκωβος Καμπανέλλης, Ευάγγελος Μουτσόπουλος, Τάσος Αθανασιάδης, Χρήστος Γιανναράς, Ζωή Σαμαρά, Νίκος Μουτσόπουλος, Κωνσταντίνος Βακαλόπουλος, Κωνσταντίνος Σβολόπουλος, Κωστούλα Μητροπούλου, Πασκάλ Μπρικνέρ, Κωστής Μοσκώφ, Γιάννης Δάλλας , Χριστόφορος Μηλιώνης, Αργύρης Χιόνης, Χριστόφορος Λιοντάκης, Τόλης Νικηφόρου, Κώστας Λάνταβος, Λουκάς Αξελός, Μανώλης Γλέζος, και άπειρα, άπειρα άλλα.
Μια ατέλειωτη στρατιά προσώπων της πνευματικής μας ζωής που υπάρχουν εκεί, στην εκπομπή του Στέλιου Λουκά με τη φωνή τους και με το πρόσωπό τους, με τη ματιά τους που σε κοιτάζει ακόμα και με το χέρι τους σε μια κίνηση μετέωρη που έμεινε έξω από τον χρόνο.
Και εκείνο που θέλω να θέσω ξανά είναι, έτσι σαν ελάχιστη τιμή προς τον άνθρωπο που αφιέρωσε, που θυσίασε τον προσωπικό του χρόνο για να δημιουργήσει αυτόν τον πνευματικό αρχειακό θησαυρό, να μπορούσε να υπάρξει κάποια επίσημη τιμητική επιβράβευση που να σημαίνει την ευχαριστία. Και όχι γιατί ο ίδιος θα την είχε ανάγκη. Όταν αποφασίζει κανείς να δοθεί σε έναν τέτοιον αγώνα που καταλήγει σε άθλο, δεν αποβλέπει σε πρόσκαιρες επιβραβεύσεις, γιατί η ίδια η αγάπη για την εργασία του τον επιβραβεύει – όμως ας γινόταν για την τιμή του ίδιου του έργου που επιτελέστηκε.
Γιατί τα 25 χρόνια ζωντανού βιβλίου του Στέλιου Λουκά δεν τελειώνουν εδώ. Αυτές οι πολύτιμες συνεντεύξεις, σίγουρα, σε καλύτερες εποχές, όταν η χώρα μας θα βγει από τη σκληρή κρίση, θα γίνουν αγαπημένοι τόμοι βιβλίων. Και εδώ θα προσθέσω τα δικά του λόγια: “Όλο αυτό το πνευματικό υλικό θα αποτελέσει μια μέρα πλούσια πηγή γνώσης για τους κατοπινούς μελετητές του σύγχρονου ελληνικού πολιτισμού”.
Το έργο ενός σεμνού ανθρώπου, ποιητή και δημοσιογράφου, που αξίζει τον σεβασμό μας.
Ομιλία στα πλαίσια της Έκθεσης Βιβλίου Θεσσαλονίκης, Μάιος 2017