Ένα οδοιπορικό αυτοθυσίας και ταπείνωσης
Είναι γνωστή η προσφορά του Δημήτρη Σταμέλου σε ιστορικές προσωπογραφίες αλλά και μυθιστορηματικές βιογραφίες, που καλύπτουν την τελευταία περίοδο του σκλαβωμένου γένους, την εθνεγερσία, καθώς και τα κατοπινά δύσκολα χρόνια τα στιγματισμένα από έριδες, λάθη και αυτοθυσίες, όταν η Ελλάδα αγωνιζόταν να σχηματίσει το εθνικό της πρόσωπο, να το διαφυλάξει από τις ξένες επιρροές.
Οι πολύ σημαντικές μυθιστορηματικές βιογραφίες του, λογοτεχνικό είδος που ιδιαίτερα το προτιμούν οι νέες γενιές, είναι: “Μακρυγιάννης- Το χρονικό μιας εποποιϊας”, 1964, “Το λιοντάρι της κλεφτουριάς – Αντρούτσος, ο πατέρας του Οδυσσέα”, 1977, “Κατσαντώνης – Η αποθέωση της παλικαριάς”, 1980. Εξίσου σημαντικά, γραμμένα με πνοή και διορατικότητα, με αγάπη για την ιστορία και τον λαϊκό πολιτισμό, είναι και τα έργα του: “Νεοελληνική Λαϊκή Τέχνη – Πηγές, προσανατολισμοί και κατακτήσεις από τον 16ο αιώνα ως την εποχή μας”, 1975, “Η Μάνα στην ορεινή Ρούμελη”, 1982, αυτό το έξοχο κείμενο το αφιερωμένο στη βασανισμένη και περήφανη ρουμελιώτισσα μάνα, “Ο θάνατος του Καραϊσκάκη – Συμπτωματικό γεγονός ή οργανωμένη δολοφονία” 1982, ένα βιβλίο ντοκουμέντο, όπου με τολμηρή και οξυδερκή ματιά ο συγγραφέας ανασύρει από τη σιωπή του χρόνου καίρια ιστορικά γεγονότα, για να δημιουργήσει τη διαλεκτική μιας τραγικής αμφισβήτησης γύρω από το θάνατο του Καραϊκάκη.
Το νέο ιστορικό βιβλίο του Δημήτρη Σταμέλου, “Νικηταράς – Πρότυπο παλικαριάς και αρετής”, που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις του Βιβλιοπωλείου της Εστίας, είναι μια ιστορική μονογραφία του μεγάλου οπλαρχηγού του ΄21, μια διεξοδική και τεκμηριωμένη σκιαγράφηση του προσώπου του, έτσι όπως διαμορφώθηκε μέσα από τους αγώνες του, από το αίσθημα δικαίου που τον χαρακτήριζε, από το αχάραγο ήθος του και, κυρίως, από την “τόλμη και την αρετή” του. ΄Εργο ζωής ίσως για τον Δημήτρη Σταμέλο, έργο μεγάλου μόχθου και αγάπης. Γιατί στον τόμο αυτόν δεν περιορίζεται μόνον στον Νικηταρά ή Νικήτα Σταματελόπουλο – ή Τουρκοφάγο, όπως ονομάστηκε μετά τη μάχη των Δολιανών, όπου κατετρόπωσε τους Τούρκους, εδραιώνοντας έτσι τη νίκη του Βαλτετσίου που είχε γίνει πέντε μέρες νωρίτερα και ήταν καθοριστική για την κήρυξη της Επανάστασης.
Με ματιά διορατική και λόγο ώριμο, με αυστηρή κριτική σκέψη και τολμηρή διείσδυση στα ιστορικά γεγονότα, ο Δ. Σταμέλος σκιαγραφεί όλες τις κορυφαίες φυσιογνωμίες που πρωτοστάτησαν στα χρόνια της Εθνεγερσίας, τον Θ. Κολοκοτρώνη, τον Αντρούτσο, τον Καραϊσκάκη, τον Δημήτριο Υψηλάντη, τον Μάρκο Μπότσαρη και πλείστους άλλους, όχι μόνον οπλαρχηγούς και καπετανέους, αλλά και γραμματικούς , κλέφτες, γενικά, ανθρώπους που τον πλησίασαν και έπαιξαν ένα μικρό ρόλο στη ζωή του και, κατ’ επέκταση, στον Αγώνα.
Ο συγγραφέας προσεγγίζει πολύ ανθρώπινα τον ήρωά του. Αρχίζει από τα παιδικά του χρόνια, όταν σκότωσαν τον πατέρα του και τον αδερφό του. Προχωρά στη δράση του ως κλέφτη, προεπαναστατικά ακόμη, υπό τον Ζαχαριά και τον Κολοκοτρώνη που ήταν θείος του. Και στη συνέχεια περιγράφει τις συγκλονιστικές μάχες, που υπήρξαν και καθοριστικές της παλιγγενεσίας. Ένα οδοιπορικό αίματος και αυτοθυσίας, στρατηγικής ιδιοφυϊας και αντίξοων συνθηκών, ένδειας και ικετευτικών επιστολών για ενίσχυση του Αγώνα, προδοτικών κινήσεων και ιδιοτελειών – που ο Νικηταράς τις αντιμετώπισε με ιδιαίτερη ευαισθησία και αίσθημα δικαίου. Σχεδόν όλα τα ιστορικά δρώμενα των συγκλονιστικών ημερών της Επανάστασης του 21 και των κατοπινών κρίσιμων χρόνων παρελαύνουν από τις σελίδες του τόμου αυτού, ντοκουμέντα που φωτίζουν τις κρυφές πτυχές της Ιστορίας, αποσπάσματα χρονογραφιών, επιστολών, επισήμων εγγράφων. Ιδιαίτερα τονίζονται οι συμφιλιωτικές προσπάθειες του Νικηταρά στις διαμάχες που ακολούθησαν μετά την απελευθέρωση, όταν το σπαραγμένο Γένος προσπαθούσε εναγώνια να θελελιώσει το νέο ελληνικό κράτος, διασφαλίζοντας τα δικαιώματα του λαού από τις ξενόφερτες επεμβάσεις.
Έτσι, ο Δημήτρης Σταμέλος, ανιστορώντας το βίο και την πολιτεία του Νικηταρά, μέσα από μια εκπληκτική χρονογραφική και βιβλιογραφική τεκμηρίωση, σκιαγραφεί ολόκληρον τον Αγώνα της Εθνεγερσίας, μια τοιχογραφία γεγονότων και κορυφαίων φυσιογνωμιών, που με θυσίες ή προδοτικές πράξεις καθόρισαν το πεπρωμένο της φυλής μας σε εκείνη την οριακή στιγμή του Γένους.
Είναι ιδιαίτερα συγκινητικές οι σελίδες του βιβλίου που μιλούν για την εξορία του Νικηταρά στην Αίγινα και τις κακουχίες που υπέστη. Ώσπου να πεθάνει τυφλός και πάμφτωχος σε ένα υπόγειο του Πειραιά, όπου ζούσε με τη γυναίκα του και την κόρη του. Κι αυτό γιατί υπήρξε ένθερμος συμπαραστάτης της ζωής και του έργου του Ιωάννη Καποδίστρια και είχε αποδεχτεί τις ιδέες του για τη θεμελίωση του νέου ελληνικού κράτους. Αμέσως μετά τη δολοφονία του Καποδίστρια, ο Νικηταράς διώκεται και κατηγορείται ως συνωμότης εναντίον του Όθωνα. Και από τη στιγμή εκείνη αρχίζει μια ταπεινωτική πορεία προς το θάνατο, μια αντίστροφη, μαρτυρική βίωση των θυσιών και των οραμάτων της ελευθερίας για την οποία αγωνίστηκε.
Ο Δημήτρης Σταμέλος έγραψε ένα βιβλίο αγάπης όχι μόνο για τον Νικηταρά, αλλά και για την ιστορία και τους αγώνες του γένους. Ένα βιβλίο που αναθερμαίνει τη συνείδηση του νεοέλληνα, το δεσμό του με τις ιστορικές του ρίζες, με τις αυτοθυσίες εκείνων που θεμελίωσαν την σημερινή Ελλάδα. Και δίκαια αποτελεί μια σημαντική προσφορά της νεοελληνικής γραμματείας. Εκτός από την εκπληκτική συλλογή βιβλιογραφικών στοιχείων και ντοκουμέντων, ο συγγραφέας αναζήτησε και στο δημοτικό τραγούδι τα κατορθώματα και τους αγώνες του Νικηταρά και παραθέτει τα αποσπάσματα. Έτσι, βλέπει κανείς πώς πέρασε ο Νικηταράς μέσα στην ψυχή του λαού, πώς έγινε τραγούδι. “Πούσαι, μωρέ Νικηταρά, και συ Μαυρομιχάλη / τους Τούρκους για να κλείσουμε μέσα στα μετερίζια”.
Σήμερα βέβαια υπάρχει μια διαφορετική πολιτική στάση έναντι της Τουρκίας, όμως ας μην ξεχνάμνε πως μόνον η ιστορική αλήθεια, η ιστοτική αυτογνωσία οδηγεί στην υπέρβαση.
Ελευθεροτυπία, 6 Ιουλίου 2001
Δημοσιεύτκε με τίτλο: Ένα οδοιπορικό αυτοθυσίας και ταπείνωσης