Πολιτισμός είναι η αντίληψή μας για τον πολιτισμό

To articulate experience grammatically, to relate discourse and meaning as we do, is to “be greek”.
George Steiner, Antigones (Εκδόσεις Oxford, σελ. 135)

Λέει ένας ωραίος στίχος του Οδυσσέα Ελύτη:

Και αφού σ’ εξοντώσουν
θα’ ναι ακόμη ωραίος ο κόσμος εξαιτίας σου.

Το κείμενο αυτό απευθύνεται στους εκτός Ελλάδας φίλους και θαυμαστές  του πολιτισμού μας, αλλά και σε εκείνους τους άλλους που ονειρεύτηκαν τον αφανισμό του τόπου μας. Και γράφτηκε στις μέρες της μεγαλης κρίσης.

“

Στους φίλους καταθέτω την ευγνωμοσύνη μου.
Στους άλλους, “τους ντυμένους φίλους”, οπως τους ονόμασε ο Ελύτης (Ήρθαν/ ντυμένοι «φίλοι» / Αμέτρητες φορές οι εχθροί μου), Ευρωπαίους και μη, αισθάνομαι την ανάγκη να τους θυμίσω κάποια πράγματα.
Πριν μας κηδέψουν στα στοιχήματά τους, ας θυμούνται ότι η Ελλάδα, ακόμη και αν την εξοντώσουν, θα εξακολουθεί να υπάρχει σε όλες τις πανεπιστημιακές βιβλιοθήκες τους. Και σε όλα τα επίσημα λεξικά τους. Οι λέξεις: analysis, synthesis, theory, category, democracy, chemistry, cosmology, psychology, psyche, logical, politics, philosophy, και χιλιάδες ακόμα που χρησιμοποιούν καθημερινά στην επιστημονική, την φιλοσοφική, την πολιτική, την οικονομική, την κοινωνική ζωή τους, δεν είναι απλές λέξεις.
Είναι δομές σκέψης.
Δομές αντίληψης.
Είναι η δυναμική μιας αναγωγής του λόγου σε υπέρβαση. Λέξεις τριών χιλιάδων χρόνων που είναι λαμπερές ακόμα και δυνατές και ζωντανές. Η γλώσσα μας. Με την κάθε λέξη της εκφράζει και ένα κομμάτι πολιτισμού.  Μαζί με τις διασωθείσες τραγωδίες των τραγικών μας ποιητών και τα κοσμολογικά οράματα των Ιώνων φιλοσόφων που μέχρι σήμερα κυριαρχούν στο παγκόσμιο πνεύμα.

Προφανώς λάθη έχουν γίνει. Όμως πώς θα ήταν δυνατόν το αντίθετο, μέσα στην πίεση για την ανάγκη της επιβίωσης, πίεση που δημιούργησαν για εμάς οι θλιβερές καταστάσεις των “ντυμένων φίλων” μας, χρόνια τώρα. Και πάντα με απώτερο σκοπό, την συρρίκνωση  της γλώσσας και την απαξίωση της ιστορίας μας με κάθε τρόπο. Και τα παιδιά μας, χρόνια τώρα, παίρνουν τον δρόμο της ξενιτιάς κουβαλώντας μέσα τους μια Ελλάδα που τα πλήγωσε.

Ίσως η μικρή, γεωγραφικά (αλλά μεγάλη κάθετα μέσα στο χρόνο), χώρα μας που έρχεται από τα βάθη των αιώνων ενοχλεί κάποιους. Και δεν αντέχουν το γεγονός ότι ευεργετήθηκαν από αυτήν. Αλλά και το γεγονός ότι παραμένει αμετακίνητη στις αξίες της. Διότι ο Έλληνας ποτέ δεν έχασε τις αξίες του, παρόλα τα τραυματικά βιώματα. Αντίθετα “τις φέρει μέσα του”, όπως είπε ο Ηράκλειτος.

Άλλωστε, πολιτισμός δεν είναι τα όσα έτοιμα μας δόθηκαν. Πολιτισμός είναι η αντίληψή μας για τον πολιτισμό.

Όμως εμείς, οι απλοί ανώνυμοι πολίτες, βιώνουμε ως τα βάθη του παραλόγου αυτήν την χαώδη πραγματικότητα που έγινε ξαφνικά η ζωή μας. Και κρατάει χρόνια. Όσο για εκείνους, που ονειρεύονται τον αφανισμό του τόπου μας, ας θυμούνται πως ο δυτικός πολιτισμός θεμελιώθηκε πάνω στην ελληνική σκέψη και φιλοσοφία. Και ας το σεβαστούν αυτό. Σεβασμός. Αυτό μόνον αξίζει στην χώρα μας.
Και αν κάποια εκούσια ή ακούσια λάθη την έφεραν στη δεινή θέση που βρίσκεται σήμερα ή και χτες, αυτό είναι μόνον η εφήμερη όψη της. Απαρασάλευτος στον αιώνα παραμένει ο μεγάλος πολιτισμός της αλλά και οι αγώνες της για ιδανικά που ποτέ δεν τα γερνάει ο χρόνος.
Θέλω να πιστεύω πως ο τόπος που γέννησε την Δημοκρατία, το ύψιστο δημιούργημα του ανθρώπινου πνεύματος, δεν μπορεί παρά να βρει τις αρχέγονες δυνάμεις του – ο ίδιος ο τόπος. Και όπως είπε ο Αισχύλος “αυτή γαρ η γή ξύμμαχος κείνοις πέλει”.
Είναι σαν να προκαλείς το θαύμα. Και η Ελλάδα είναι ο τόπος που γέννησε το θαύμα πραγματικά και μεταφορικά.

Μ.Λ.Π.