Το σύγχρονο θέατρο
Οι νέες τάσεις του σύγχρονου θεάτρου, καίτοι έχουν τις ρίζες και τα πρώτα τους σπέρματα στον Ζαρρύ, στον Μπύχνερ, στον Πυραντέλλο, στον Στρίμπεργκ, ώστόσο γεννήθηκαν και σαρκώθηκαν στα μεταπολεμικά χρόνια. Είναι η εμπειρία της βίας. Η σκληρότητα της επιβίωσης. Η συνείδηση της υπαρξιακής διάστασης του ανθρώπου, μέσα σε ένα κόσμο παράλογο και εχθρικό. Απογυμνωμένο από ψευδαισθήσεις και θεούς και αξίες. Η εποχή μας είναι μια εποχή εσωτερικής αλλοτριώσεως. Και το θέατρο δεν μπορούσε παρά να δώσει τον άνθρωπο αλλοτριωμένο, μέσα σε νέες αισθητικές μορφές και νέες αναζητήσεις. Είναι το θέατρο του Ιονέσκο, που καθιερώνει “το Θέατρο του Παραλόγου” της μη επικοινωνίας και του παράλογου της ανθρώπινης ύπαρξης. Ο ίδιος κυρήσσει: “Το θέατρο είναι μια φάρσα. Πρέπει να το φορτώσουμε παρωδία. Χιούμορ. Με κωμικότητα πολλή. Δίχως λεπτότητες. Ως τον παροξυσμό. Εκεί βρίσκονται οι πηγές του τραγικού. Θέατρο βίας. Ναι, βίαια κωμικό. Βίαια δραματικό”. Είναι το “Θέατρο της Σκληρότητας” του Αντονέν Αρτώ που η επαναστατική του ποίηση δεν πηγάζει μόνο από το “λόγο”, αλλά από το σύνολο της σκηνικής δημιουργίας. Και μας πλησιάζει στην μεταφυσική μας ρίζα και σ’αυτήν την “αίσθηση του χάους”, που θέτει σε αμφισβήτηση όλες τις σχέσεις ανάμεσα στα πράγματα και στη σημασία τους. Είναι το θέατρο του Σάμιουελ Μπέκετ, που ξεκινώντας από την “ενοχή της ύπαρξης”, θα δώσει μ’όλη την τραγικότητα και την μοναξιά της αυτή την ανθρώπινη ύπαρξη, μέσα στις διαστάσεις της άρνησης και του μεταφυσικού κενού. Και “παρωδώντας” την ίδια την αγωνίας της. Είναι το θέατρο του Πίντερ και του Άλμπυ, που θα γυμνώσουν βίαια την ανθρώπινη ψυχή, για να σπαράξουν όχι μόνο την ανθρωπιά της, αλλά και να ξεριζώσουν από μέσας της και το τελευταίο εκείνο φως, που απομένει πάντα ύστερα από κάθε γκρέμισμα. Το θέατρο είναι η προέκταση της ζωής. Και η εποχή μας. “περισσότερο παρά άλλοτε τραγική” (όπως είπε κάποτε ο Αλμπέρ Καμύ σε μια διάλεξή του στην Αθήνα), δεν μπορούσε παρά να γεννήσει στα μέτρα της την νέα αισθητική θεώρηση του κόσμου. Και ο σύγχρονος άνθρωπος, παγιδευμένος στην μοναξιά του, στον τρόμο του, στην απελπισμένη του προσπάθεια για απελευθέρωση, δεν μπορούσε παρά, μέσα από την ουσία της δικής του οδύνης, να εκφράσει την εποχή του και την δική του τραγική μοίρα.
Η γενιά μας
Παιδιά των μεταπολεμικών χρόνων, η δική μας γενιά, έζησε τις σκληρές διεθνείς βιαιότητες του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου. Και ότι κληρονόμησε, ότι βρήκε, δεν ήταν παρά γκρεμισμένες αξίες, πληγές, χαλάσματα γεμάτα ομαδικούς φόνους, σκληρό αγώνα επιβίωσης. Μέσα από αυτά, παιδιά ακόμα, ξεκινήσαμε να βρούμε το δικό μας πρόσωπο, την δική μας φωνή, να στήσουμε τις δικές μας αξίες. Πιστεύω πως αυτή η γενιά, η γενιά μας, χαράζει στέρεα το δρόμο της, το πρόσωπό της, τους πνευματικούς της ορίζοντες, σε όλους τους τομείς της δημιουργίας, στην χώρα μας. Η εποχή μας, μας έδωσε μια νέα εσωτερική διάσταση. Μια νέα αίσθηση και θεώρηση του κόσμου. Πρέπει να βρούμε τρόπους να υπάρξουμε και να εκφρασθούμε μέσα σ’ αυτήν. Όχι γιατί άλλαξαν οι αισθητικές αξίες. Αλλά γιατί άλλαξε η ευαισθησία μας ως προς αυτές.
Για τον “Χορό της Ηλέκτρας”
Πιστεύω πως τίποτα δεν τελειώνει σε καμία εποχή. Οι εποχές διαφοροποιούν τις αλήθειες. Τις εκφράζουν μέσα από την δική τους τραγικότητα. Προσπάθησα να δώσω μια αντι-Ηλέκτρα, αντιμέτωπη στο “κληροδοτημένο” μίσος και στο ιστορικό “χρέος” του εγκλήματος. Ο Ορέστης και η Ηλέκτρα είναι και οι δύο αθώοι, που τους βαραίνει η φονική ιστορία τους. Τους παγιδεύει σαν μοίρα αναπότρεπτη. Και ακριβώς, την στιγμή που συνηδητοποιούν την αθωότητά τους, αρχίζει ο εσωτερικος βασανισμός. Αν υπάρχει η έννοια του “τραγικού” σ’αυτή την θεατρική μορφή της “αντιτραγωδίας”, είναι νομίζω, η στιγμή που το όποιο ιστορικό χρέος του εγκλήματος, αναμετριέται με την αθωότητα του ανθρώπου και με την δουλωμένη στην αναγκαιότητα βούλησή του. Και ακόμα, είναι θαρρώ, αυτή η νοσταλγία του αδύνατου, που κάνει “ωραία” τα πρόσωπα, μέσα στην απόγνωση της παράλογης προσδοκίας. Και δεν γίνονται δολοφόνοι της μάνας τους, όχι από τυχαία δήθεν καθυστέρηση, όπως στο έργο διαφαίνεται, αλλά γιατί ακολουθούν την δική τους πορεία προς το εσωτερικό φως που τους κατευθύνει. Οι άνθρωποι που έζησαν το γκρέμισμα και τις πληγές ενός πολέμου, ξέρουν πως το να σκοτώνεις για όποιαν αιτία δεν είναι αρετή. Οι ήρωές μου (οι αντι-ήρωες), κουρασμένοι από αυτή την ιστορία του μίσους, έχουν λυγίσει μέσα σε κείνο το δικό τους εσωτερικό φως. Και ορθώνουν το μικρό τους ανάστημα, όχι πια ενάντια στο χρέος του φόνου, που πρέπει να διαπράξουν, αλλά στην ίδια την ιστορική μοίρα, σ’αυτήν την αναγκαιότητα του εγκλήματος, που “δεν τελειώνει με το ξεκλήρισμα των Ατρείδων από τον κόσμο…” Και η ηθική αξία του “εκδικητικού” φόνου (όπως δινόταν στην αρχαία τραγωδία) μετατοπίζεται στην μη αξία του φόνου. Στην αθωότητα. Σε ένα όραμα πανανθρώπινης αγάπης. Δεν ξέρω αν κατάφερα να μεταδώσω στην ευαισθησία του θεατή αυτό που προσπάθησα. Αυτό θα το πουν άλλοι. Θα το πει ο ίδιος ο θεατής.
μ.λ.π. από το πρόγραμμα του θεατρικού
Κριτικές, μελέτες
Ο χορός της Ηλέκτρας”, κριτική μελέτη για το έργο από την καθηγήτρια Αφροδίτη Σιβετίδου
Αρχείο παραστάσεων
Ο χορός της Ηλέκτρας ανέβηκε στην Νέα Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου τον Νοέμβριο του 1971. (Σύνδεση στο αρχείο του Ε.Θ)
ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ
Σκηνοθεσία: Λάμπρος Κωστόπουλος , Σκηνογραφία: Διονύσης Φωτόπουλος, Ενδυματολόγος: Διονύσης Φωτόπουλος, Συνθέτης: Σταύρος Ξαρχάκος
ΔΙΑΝΟΜΗ
Αίγισθος: Βασίλης Κανάκης, Κλυταιμνήστρα: Θεανώ Ιωαννίδου, Ηλέκτρα: Νίκη Τριανταφυλλίδη, Πυλάδης: Στέλιος Καλογερόπουλος, Παραμάνα: Άννα Παϊταζή, Φρουροί: Δημήτρης Κοντογιάννης, Δημήτρης Ντουνάκης, Ανδρέας Παπαδόπουλος, Σπύρος Λουκάς, Υπηρέτης: Γιώργος Καρέττας, Γέροι: Κώστας Κοκκάκης, Χρήστος Κωνσταντόπουλος, Πελίδης: Κώστας Φραγκόπουλος, Τοξότης: Κώστας Σαπουντζιδάκης, Ορέστης: Νικηφόρος Νανέρης, Άνδρες: Χρήστος Κωνσταντόπουλος, Κώστας Καγξίδης, Κώστας Γαλανάκης, Δάνης Κατρανίδης, Γυναίκες: Νίκη Βορέα, Ηλέκτρα Κωνσταντίνου, Μάτα Μιχαλαρέα
